Kripto dünyasında DeFi (merkeziyetsiz finans) rüzgarıyla birlikte, bankalar olmadan kredi alıp vermek mümkün hale geldi. Aave de tam bu noktada öne çıkan büyük protokollerden biri. Aave, Ethereum blockchaini üzerinde çalışan açık kaynaklı bir borç alma-verme protokolü, yani aracılara ihtiyaç duymadan kullanıcıların kripto varlıklarını ödünç alıp vermesine izin verir. Kısacası Aave sayesinde cüzdanınızdan birkaç tıkla teminat gösterip kredi alabilir veya likidite sağlayarak faiz kazanmaya başlayabilirsiniz. İşte piyasaya girdiği andan itibaren devleşen bu ilginç kripto projesine yönelik bilmeniz gereken her şey…AAVE’nin Tanımı ve Ortaya ÇıkışıAave, merkeziyetsiz finans (DeFi) dünyasının önde gelen protokollerinden biri. Temel olarak, kullanıcıların kripto varlıklar üzerinden borç alma, borç verme ve faiz kazanma imkanı bulduğu, gözetim gerektirmeyen (non-custodial) ve açık kaynaklı bir likidite protokolü olarak tanımlanıyor. Geleneksel finans sistemindeki aracı kurumlara ihtiyaç duymadan çalışır. Aave nedir sorusunun cevabı, bu platformun Ethereum tabanlı kredi sistemi olarak işlev göstermesi. Defi kredi protokolü olarak, kullanıcıların akıllı sözleşmeler aracılığıyla doğrudan birbirleriyle veya platformun likidite havuzlarıyla etkileşim kurmasını sağlıyor. Kullanıcılar varlıklarını likidite havuzlarına tedarik ederek faiz kazanabilirken, bu havuzlardan teminatlı borç alma yoluyla fonlara erişebilirler.Aave'nin kökeni, 2017 yılında "ETHLend" adıyla başlatılan bir projeye dayanmakta. ETHLend'in ilk konsepti, borç alanları ve borç verenleri eşleştiren merkeziyetsiz finans uygulamaları için bir eşler arası (peer-to-peer) platform sağlamaktı. Proje, başarılı bir İlk Coin Arzı (ICO) ile yaklaşık 17 milyon dolarlık fon topladı. Ancak, eşler arası model, likidite sorunları ve verimsizliklerle karşılaştı, özellikle 2018'deki ayı piyasası sırasında. Bu zorluklar, ekibi platformu tamamen yeniden tasarlamaya itti. Geç 2018'de Aave adında yeni bir ana şirket kuruldu. Aave, Fince'de "hayalet" anlamına gelir. Yeni platform, lending oranlarının algoritmik bir fonksiyonla belirlendiği bir likidite havuzu sistemi uyguladı.ETHLend platformu, Aave V1'in Ocak 2020'deki lansmanıyla kapatıldı. Bu yeniden markalaşma ve teknolojik değişim, Aave'yi DeFi alanında önemli bir oyuncu haline getirdi. Aave, akıllı sözleşmelerle kredi işlemlerini otomatikleştiren, güvenli ve verimli bir para piyasası sunmakta.AAVE’nin Tarihçesi: Önemli Dönüm NoktalarıAave'nin evrimi, DeFi ekosisteminin büyümesiyle paralel ilerledi. Aave'nin yolculuğundaki başlıca duraklar şu şekilde:•2017’de kuruldu: Proje ETHLend adıyla, Finlandiyalı girişimci Stani Kulechov tarafından kuruldu. RegTech'e (Düzenleyici Teknoloji) ilgi duyan bir hukukçu olan Kulechov, dijital çözümlerin finansla ilgili hukuki ve düzenleyici fonksiyonları nasıl değiştirebileceğini araştırmaktaydı. ETHLend, aynı yılın Kasım ayında bir ICO gerçekleştirdi ve Aave çıkış tarihi olarak genellikle bu başlangıç noktası kabul edilir. ICO ile 1.3 milyar LEND token ihraç edildi ve 75%'i token satışında sunuldu. Yaklaşık 17 milyon dolar fon toplandı. Başlangıçtaki konsept eşler arası borç verme üzerine kuruluydu.•2018’de Aave için ilk adımlar atıldı: 2018'in sonlarına doğru Aave adında yeni bir ana şirket kuruldu ve Aave borç alma verme platformunun yeni likidite havuzu modeli tasarlandı.•2020’de yeniden markalaşma gerçekleşti: Yeniden markalanan Aave protokolünün Version 1 (V1) platformu Ocak 2020'de yayına girdi. Bu lansmanla ETHLend platformu kapatıldı. V1, likidite havuzlarını ve algoritmik faiz oranlarını kullanan bir sistem sunuyordu. Aynı yılın Aralık ayında ise Version 2 (V2) lansmanı gerçekleştirildi. V2, V1 üzerine inşa edildi ve DeFi ekosisteminin üstel büyümesi göz önünde bulundurularak yeni risk azaltma özellikleri ve geliştirilmiş sermaye verimliliği üzerine odaklandı. 2020'de ayrıca LEND tokenları, 100'e 1 oranında Aave tokenlarına dönüştürüldü, bu da toplam 13 milyon Aave tokenı ile sonuçlandı. Proje rezervi ve protokol teşvikleri için ek 3 milyon Aave tokenı oluşturuldu. Aave'nin yönetimi, kar amacı güden kuruluştan token sahiplerine devredildi. Ayrıca, Aave Companies, Ekim 2020'de 25 milyon dolarlık bir risk sermayesi turu ile yatırım aldı.•2021 Aave Pro yayınlandı: Aave, DeFi alanındaki hakimiyetini pekiştirdi. Kurumsal kullanıcıları hedefleyen Aave Pro (daha sonra Aave Arc olarak yeniden markalandı) platformu Temmuz ayında başlatıldı. Yüksek Ethereum gas ücretleri nedeniyle Nisan ayında Polygon'a, daha sonra Avalanche'a genişleme kararı alındı.•2022’de Polygon, Avalanche, Arbitrum, Optimism’e genişledi: Aave V2, Aralık 2020'de piyasaya sürüldükten yaklaşık 2 yıl sonra Version 3 (V3), Mart 2022'de altı farklı blockchainde (Polygon, Avalanche, Arbitrum, Optimism dahil) yayına alındı. V3, Aave protokolüne yapılan en önemli yükseltmedir. Çok zincirli destek (Polygon, Avalanche, Arbitrum, Optimism, Base gibi) ve "Portal" özelliği gibi yenilikler getirildi. Portal özelliği, çapraz zincir köprülerinin Aave mevduatlarını temsil eden aTokenları mint etmesine ve yakmasına olanak tanıyarak zincirler arası hareketliliği artırmayı hedefliyor. V3 ayrıca gelişmiş risk yönetimi araçları (İzolasyon Modu, Verimlilik Modu - E-Mode, Siloed Borrowing), geliştirilmiş sermaye verimliliği ve yaklaşık %25 daha düşük gas ücretleri sunuyor. V1, V2 ve V3 arasındaki farkları aşağıdaki tablo ile gösterebiliriz:ÖzellikV1V2V3Lansman20202020 sonu2022Flash Loans✔️✔️✔️Çapraz Zincir❌KısmiTam destekRisk YönetimiSınırlıOrta seviyeGelişmişGas Optimizasyonu❌Kısmen var✔️ (yaklaşık %25 daha düşük)•2023–2024’te GHO başladı: Aave'nin yerel stablecoin'i GHO, Temmuz 2023'te Ethereum ana ağı üzerinde başlatıldı. GHO, teminat fazlasıyla desteklenen algoritmik bir stablecoin'dir. GHO, Nisan 2024 itibarıyla Arbitrum ağına da Chainlink'in CCIP protokolü aracılığıyla dağıtıldı. Aave DAO'su, GHO'yu zamanla birden fazla ağda başlatmayı planlıyor. Kasım 2023'te, Aave Companies, Web3 erişimini genişletmek amacıyla Avara olarak yeniden markalandığını ve Ethereum tabanlı kripto cüzdanı Family'yi satın aldığını duyurdu. Aave Protokolü ve Aave Labs, Avara'nın şemsiye markası altında var olmaya devam edecektir. Şirket, DeFi'nin ötesine geçerek Web3'ü küresel kullanıcılara farklı kullanım durumlarıyla getirmeyi hedefliyor. Merkeziyetsiz sosyal ağ protokolü Lens gibi projeler de Avara çatısı altındadır. V4 lansmanı da planlıyor.AAVE Neden Değerli?Aave nasıl çalışır ve neden önemlidir sorularını, protokolün sunduğu temel faydalardan yola çıkarak aşağıdaki maddelerle özetleyebiliriz:Bankasız finans sistemi Aave'yi öne çıkarıyorAave, merkezi bir otorite veya aracı olmadan çalışıyor. Kullanıcılar, geleneksel bankacılık sistemine erişimleri olmasa bile teminatlı borç alma ve kripto varlıklarını ödünç vererek faiz kazanma imkanına sahip. Bu, finansal hizmetlere erişimi demokratikleştiriyor. Yani kullanıcılar fonları üzerinde tam kontrole sahip (non-custodial).DeFi ekosisteminin öncülerinden biriAave, merkeziyetsiz lending alanında bir öncü olarak görülüyor. ETHLend'in eşler arası modelinden, likidite havuzlarına geçerek sektördeki ölçeklenebilirlik sorunlarına yenilikçi bir çözüm getirdi. Flash loans gibi devrim niteliğindeki özellikleri sektöre kazandırdı. Bunlar, borç alınan miktarın aynı blockchain işlemi (transaction) içinde geri ödenmesi koşuluyla alınan teminatsız krediler olarak bilinmekte. Özellikle "one-block" işlem içinde geri ödeme gerekliliği, flash loan'ları benzersiz kılar.Yüksek likidite, risk yönetimi ve teminat yapısıAave, en büyük DeFi protokollerinden biridir ve milyarlarca dolarlık Toplam Kilitli Değer (TVL) barındırır. Bu yüksek TVL, platformda borç alma ve verme işlemleri için derin bir yüksek likidite havuzu sağlar. Likidite havuzları, borç verenlerin token yatırmasına ve borç alanların ödediği ücret ve faizin büyük kısmını kazanmasına olanak tanır.Borç alanlar genellikle ödünç alınan fon değerini aşan bir teminatlı borç alma pozisyonu sürdürmek zorunda. Bu aşırı teminatlandırma (overcollateralization) mekanizması, protokolü ve kullanıcıları korur ve istikrarı sağlamaya yardımcı olur. Aave, kredilerin riskini azaltmak için LTV (Loan-to-Value) oranları ve tasfiye eşikleri gibi parametreleri dinamik olarak ayarlar. V3'te sunulan İzolasyon Modu ve Siloed Borrowing gibi özellikler, daha az likit veya daha değişken varlıkların teminat olarak listelenmesini mümkün kılarken genel protokol güvenliğini artırır. Kaynaklar, ETHLend döneminde LEND token kullanarak 55% LTV (yani 200% teminat) gibi belirli teminat oranlarından bahsetse de, Aave V3'teki E-Mode gibi özellikler belirli korelasyonlu varlıklar için daha yüksek borçlanma gücü sağlayarak verimliliği artırabilir. Şeffaf yapı ve birçok blockchain için destek sunulmasıAave, açık kaynaklı yapısıyla tamamen şeffaf çalışıyor. Tüm işlemler blockchain’de görülebiliyor, kullanıcılar cüzdanlarıyla bağlanıp hem geçmiş işlemleri hem de protokolün anlık durumunu takip edebiliyor. Başlangıçta sadece Ethereum’da çalışan sistem; şimdi Polygon, Avalanche, Arbitrum, Optimism gibi birçok ağda da aktif. V3 ile gelen çapraz zincir özelliği sayesinde farklı ekosistemlerden de Aave’ye kolayca erişilebiliyor.AAVE token ekonomisi ve işlevleriAave token ne işe yarar sorusunun önemli bir cevabı, yönetişim. AAVE token sahipleri, protokolün geleceği hakkında kararlar alma yetkisine sahip. Yeni özellikler, varlık listelemeleri, risk parametreleri ve diğer ayarlamalara ilişkin teklifler Aave Yönetişim Portalı aracılığıyla sunulur ve oylanır. Token sahipleri kendileri oy kullanabilir veya oylarını başkalarına delege edebilir. Bu merkeziyetsiz Aave yönetişim tokenı yapısı, protokolün topluluk tarafından yönlendirilmesini sağlar. AAVE tokenları ayrıca protokol tarafından toplanan ücret ve spread'in bir kısmıyla değer kazanır; bu fonlar AAVE tokenları satın almak ve yakmak için kullanılır. Ayrıca, AAVE token sahipleri platforma katılırken indirimlerden ve iyileştirilmiş şartlardan yararlanabilirler.Aave coin nedir sorusunu daha derinlemesine incelediğimizde, AAVE token'ın protokol için çeşitli kritik işlevlere sahip olduğunu görürüz. Daha önce belirtildiği gibi, Aave token ne işe yarar sorusunun en önemli yanıtlarından biri, Aave protokolünün yönetişimi.AAVE tokenları, protokolün operasyonlarında ve güvenliğinde merkezi bir rol oynar. AAVE token sahipleri, Aave'yi Güvenlik Modülü'nde (Safety Module) stake ederek protokolün sermaye sıkıntısına karşı bir geri durma mekanizması sağlamaya katkıda bulunurlar. Güvenlik Modülü'ne yatırılan AAVE, protokolde bir likidite açığı olması durumunda (borç verme havuzlarındaki likidite yetersizliğini gidermek için kullanılan rezervler) teminatlı borç alma pozisyonlarının korunmasına yardımcı olur. Bu modülde stake edilen AAVE tokenları, hazine rezervlerinden bir staking getirisi kazanır. Bir açık durumunda, stake edilen AAVE'nin maksimum %30'u kesilebilir (slashed). Güvenlik rezervlerinin yetersiz kalması durumunda, kalan açığı karşılamak için Aave hazine rezervleri kullanılacaktır. Protokolde bugüne kadar likiditeyi desteklemeye ihtiyaç duyulmamıştır. Bu işlevsellik, AAVE tokenını protokol için bir "backstop" veya destek varlığı haline getirir.AAVE tokenı, protokol tarafından toplanan ücret ve spread'in bir kısmı aracılığıyla değer biriktirir. Protokol tarafından toplanan spread ve ücretler, açık piyasada AAVE tokenları satın almak için kullanılır. Aave, token yakmayı taahhüt etmiştir. Kaynaklar, platformda ödenen ücretlerin yaklaşık %80'inin bu yakma amacıyla, %20'sinin ise borç verenleri teşvik etmek için kullanıldığını belirtir. Nihayetinde Aave rezervlerinin hedefleri, ekosistemi büyütmek ve token değerini artırmaktır. Yönetişim merkeziyetsiz olduğu için, token sahipleri rezervlerin kullanımı hakkında kararları yönlendirebilirler.Yıllar boyu, Aave coin fiyatı da piyasayla birlikte dalgalandı. Örneğin, LEND tokenı Ocak 2018'de tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 0.442615 dolara ulaştı. CoinMarketCap'e göre, AAVE'nin tüm zamanların en yüksek fiyatı 541.28 dolar olarak belirtildi. 2025 itibarıyla AAVE tokenı yaklaşık 160 dolar civarında işlem görüyor. Ancak güncel fiyatlar sürekli değişiyor. Özetle, AAVE tokenı protokolün yönetişiminde, güvenliğinde (stake etme yoluyla), değer birikiminde (yakma yoluyla) ve kullanıcı teşviklerinde merkezi bir rol oynuyor.Yenilikçi özellikler: Flash loans, kredi delegasyonları... Aave, sektörde öne çıkan yenilikçi özellikler sunar. Flash loans, teminatsız borçlanmaya olanak tanıyan ve tek bir blockchain işlemi içinde geri ödenmesi gereken bir özelliktir; arbitraj, borç yeniden yapılandırma ve teminatlı borç alma swapları gibi kullanım alanları açmıştır. Kredi Delegasyonu (Credit Delegation), bir kullanıcının borçlanma gücünü başka bir kullanıcıya devretmesine olanak tanır. Platform, piyasa koşullarına göre dinamik olarak ayarlanan değişken ve sabit faiz oranları seçenekleri sunar. Teminat Swapping, borçlanma pozisyonundan çıkmadan teminatı değiştirmeye olanak tanır.Aave, merkeziyetsiz finans uygulamaları alanında sadece mevcut hizmetlerini sürdürmekle kalmıyor, aynı zamanda sürekli yeni alanları keşfediyor ve ekosistemini genişletiyor. V4 lansmanı gibi teknik güncellemeler planlanmakta. Bu, V3 ile başlayan Aave v3 nedir sorusunun cevaplarını genişletecek ve protokolün yeteneklerini daha da ileriye taşıyacak gibi duruyor.GHO stablecoini ekosistemi genişlettiGHO, Aave ekosistemine ait merkeziyetsiz bir stablecoin. Kullanıcılar teminat göstererek GHO basabiliyor. Aave DAO tarafından kontrol edilen bu sistem, platformun kendi içinde bağımsız bir kredi deneyimi sunmasına olanak tanıyor.Kurumsal benimseme ve geniş vizyonAave, kurumsal düzeyde ürünleri (Aave Arc gibi) keşfederek ve Valour gibi şirketlerin AAVE ETP'leri başlatmasıyla geleneksel finans ve DeFi arasında köprü kurmakta.AAVE’nin Kurucusu Kim?Aave kurucusu kim sorusunun cevabı, projenin başlangıcından itibaren liderlik eden kişidir: Stani Kulechov. Stani Kulechov, Aave'nin kurucusu ve CEO'sudur. Aynı zamanda ETHLend'in de kurucusu. Kaynaklar onu "genç, girişimci Finlandiyalı bir hukukçu" olarak tanımlıyor. Kulechov, Helsinki Üniversitesi'nde hukuk okurken Ethereum ile ilgilenmeye başladı ve bunun geleneksel finans sistemi üzerindeki potansiyel etkisini keşfetti. Özellikle RegTech'e (Düzenleyici Teknoloji) ve dijital çözümlerin hukuki ve düzenleyici fonksiyonları, finansla ilgili olanlar dahil, nasıl değiştirebileceğine ilgi duyuyordu.Kulechov, kendi kendini yetiştirmiş bir programcıdır ve genç yaşlarından beri programlama yapıyor. ETHLend'i 2017'de piyasaya sürerek ilk DeFi DApp'lerden birini yarattı. Başlangıçta Ethereum tabanlı kredi sistemi olarak tasarladığı bu platformu, daha sonra Aave olarak yeniden markalayarak sadece ETH lending'in ötesine geçmeyi ve daha geniş kripto varlık piyasasını dahil etmeyi hedefledi.Stani Kulechov, açık kaynaklı bir şekilde projeyi geliştirici toplulukla birlikte büyütmeye büyük önem verdi. Misyonu, Aave Protokolü aracılığıyla açık, şeffaf ve adil bir finansal ekosistem için araçlar yaratmak. Yakın zamanda, Aave Companies'in Avara olarak yeniden markalanmasıyla, Kulechov liderliğindeki şirket, DeFi'nin ötesine geçerek Web3'ü küresel kullanıcılara ulaştırmayı amaçlıyor. Özellikle merkeziyetsiz sosyal finans uygulamaları üzerine çalışmaları mevcuttur ve Lens Protokolü gibi projeler konusunda heyecanlı.Sıkça Sorulan Sorular (SSS)Aave’yle ilgili okudukça kafanda bazı sorular netleşmiş olabilir ama hâlâ aklında kalanlar da olabilir. Bu bölümde, yatırımcıların ve meraklıların en çok sorduğu soruları kısa ve net cevaplarla toparladık. Hem temel bilgileri tazeleyebilir hem de Aave’yi kullanmadan önce bilmen gereken önemli detayları buradan öğrenebilirsiniz:AAVE nedir ve nasıl çalışır?: Aave, merkezi olmayan bir finans (DeFi) protokolüdür. Kullanıcıların geleneksel finansal aracılara ihtiyaç duymadan kripto varlıklarını ödünç vermesini, ödünç almasını ve faiz kazanmasını sağlar. Protokol, borç verenlerin token yatırarak faiz kazanabildiği ve borçluların teminat sağlayarak veya flash loan aracılığıyla anında fonlara erişebildiği likidite havuzları sistemi üzerinde çalışır. Faiz oranları, token bazında talebe göre değişir.AAVE coin ne işe yarar?: AAVE tokenı, Aave protokolünün operasyonlarında ve yönetişiminde merkezi bir role sahiptir. Protokol yönetişiminin yerçekimi merkezi olarak kullanılır. AAVE token sahipleri, Aave İyileştirme Önerileri (AIP'ler) üzerinde oy kullanır ve protokolün geleceği hakkında kararlar alır. AAVE, "Güvenlik Modülü" adı verilen rezerv havuzuna stake edilebilir. Bu havuz, protokolü sermaye sıkıntısı durumunda korumak için tasarlanmıştır ve stakerlar ödül kazanır. AAVE token sahipleri, platforma katılırken ücretlerde indirimler ve iyileştirilmiş şartlar elde etme hakkına sahiptir. Ayrıca, platformda ödenen ücretlerin bir kısmı AAVE tokenlarını piyasadan geri almak için kullanılır.AAVE üzerinden nasıl borç alınır?: Kullanıcılar, kripto varlıklarını teminat olarak yatırarak Aave havuzlarından diğer kripto varlıkları ödünç alabilirler. Borç alanların genellikle borç aldıkları miktardan daha yüksek değerli bir teminat bulundurması gerekir (aşırı teminatlandırma). Aave, kullanıcıların aynı işlem içinde geri ödemesi koşuluyla teminatsız fonları ödünç almasına olanak tanıyan flash loanları da sunar.AAVE güvenli mi?: Aave, kullanıcılarını ve protokolü korumak için çeşitli risk yönetimi mekanizmaları kullanır. Krediler genellikle aşırı teminatlandırılır. Protokolde bir açık olması durumunda likidite sağlamak için kullanılan bir Güvenlik Modülü (Safety Module) bulunur. Aave protokol kodunun herkese açık ve denetlenebilir olduğu belirtilir. V3 kodu, önde gelen güvenlik firmaları tarafından denetlenmiş ve resmi doğrulamadan geçmiştir. Protokol ayrıca devam eden bir bug bounty programına sahiptir. Hiçbir protokol tamamen risksiz kabul edilmemekle birlikte, bu riskleri en aza indirmek için kapsamlı adımlar atıldığı belirtilmiştir.Hangi ağlarda AAVE kullanılabilir?: Aave, başlangıçta Ethereum protokolü üzerinde başlatılmıştır. Şu anda Polygon, Avalanche, Arbitrum, Optimism ve Base dahil olmak üzere birden fazla ağda kullanılabilir durumdadır. AAVE yönetişimi nedir?: Aave, AAVE token sahipleri tarafından tamamen merkezi olmayan, topluluk tarafından yönetilen bir protokoldür. AAVE token sahipleri, protokol yükseltmeleri ve ayarlamaları hakkında toplu olarak tartışır, önerir ve oy kullanır. Bu merkezi olmayan yönetişim yapısı, topluluğun Aave'nin gelişiminde doğrudan söz sahibi olmasını sağlar.AAVE ve DeFi protokolleri hakkında kapsamlı içerikler için JR Kripto Rehber serimize göz atın!