ZCash (ZEC) Nedir?

Gizliliğin kripto dünyasında öne çıkmaya başlaması, kullanıcıların sadece işlemlerini değil, kimliklerini de koruma isteğinden doğdu. Açık defter yapısına sahip Bitcoin, bu ihtiyaca tam yanıt veremeyince, gizlilik odaklı alternatifler sahneye çıktı. Bu hareketin öncülerinden biri de ZCash oldu.

ZCash, kısaca ZEC, mahremiyet odaklı bir kripto para birimidir. Temel özelliği, işlemlerin gizlilik seviyesini kullanıcı tercihlerine göre ayarlayabilmesidir. 2016 yılında Electric Coin Company (ECC) tarafından piyasaya sürülen ZCash, Bitcoin’in herkese açık defter modeline alternatif olarak geliştirildi. Amacı, kullanıcıların finansal bilgilerini koruyabilecekleri güvenli bir dijital nakit çözümü sunmaktır. Bir katman-1 (Layer-1) blockchaini olan ZCash, gizlilik coin’leri kategorisinin öncülerinden biri kabul edilir.

ZCash’in Tanımı ve Ortaya Çıkışı

ZCash nedir? ZCash, kullanıcıya isteğe bağlı gizlilik sağlayan bir kripto para birimidir. İsteyen kullanıcılar işlemlerini tıpkı Bitcoin’de olduğu gibi şeffaf bir şekilde gerçekleştirebilirken, dileyenler işlemlerini tamamen şifreleyerek gizli hale getirebilir. Bunu mümkün kılan teknoloji, ZCash’in öne çıktığı zk-SNARK protokolüdür. zk-SNARK, “Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge” ifadesinin kısaltması olup, herhangi bir bilgi ifşa etmeden bir işlemin geçerliliğini kanıtlamaya olanak tanıyan gelişmiş bir kriptografik ispat yöntemidir. ZCash, bu sıfır bilgi ispatları tekniğini kullanarak işlem verilerini (gönderen, alıcı ve tutar) blockchain üzerinde şifreler; ancak buna rağmen ağın konsensüs kuralları dahilinde işlemin doğruluğu ispat edilebilir. Bu sayede kullanıcılar diledikleri takdirde finansal mahremiyetlerini korurken, ağ güvenliği ve doğrulanabilirlikten ödün verilmez.

Peki, ZCash nasıl ortaya çıktı? ZCash projesi akademik temellere dayanarak ortaya çıkmıştır. 2013 yılında Johns Hopkins Üniversitesi’nden kriptografi uzmanı Matthew Green ve ekibi, Bitcoin’e gizlilik katmak amacıyla Zerocoin protokolünü önerdiler. Daha sonra bu konsept geliştirilerek Zerocash adını aldı ve nihayetinde bağımsız bir blockchain olan ZCash’e dönüştü. ZCash’in yazılım geliştirme sürecini, bilgisayar güvenliği uzmanı Zooko Wilcox-O’Hearn liderliğinde kurulan Zerocoin Electric Coin Company yürüttü. Proje, Silikon Vadisi yatırımcılarından aldığı yaklaşık 3 milyon dolarlık finansman desteğiyle Ekim 2016’da resmen hayata geçti. ZCash ağı ilk bloklarını 28 Ekim 2016’da üretmeye başladı ve böylece Bitcoin kod tabanından çatallanarak (fork) doğan bu yeni gizlilik odaklı kriptopara, dünyaya merhaba demiş oldu. Bitcoin’in açık defter yapısına karşılık ZCash, “şifrelenmiş elektronik nakit” sloganıyla tamamen özel eşler arası ödemelere imkan tanıyan ilk kripto para birimi olarak anıldı.

Teknik temeli ve amacı ne? ZCash, teknik olarak Bitcoin’in kod yapısını temel alır ve benzer şekilde maksimum 21 milyon adet ZEC arzına sahiptir. Blok süreleri, konsensüs mekanizması ve madencilik algoritması gibi konularda Bitcoin’e benzese de (örneğin ZCash, Equihash adlı ASIC dirençli bir Proof-of-Work algoritması kullanır), en büyük farkı isteğe bağlı gizlilik özelliğidir. ZCash’in geliştiricileri, Bitcoin’in herkese açık işlem defterinin kullanıcı mahremiyeti açısından sakıncalar doğurabileceğini düşünerek bu projeyi başlattılar. Dolayısıyla ZCash’in ortaya çıkış amacı, Bitcoin’de eksik kalan gizlilik boyutunu blockchain ekosistemine kazandırmak ve kullanıcılara gerekirse görünmezlik pelerini giydirebilecekleri bir dijital para alternatifi sunmaktı. Sonuç olarak ZCash, mahremiyet odaklı kripto paralar kulvarında çığır açan bir girişim olarak doğmuştur.

ZCash’in Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları

ZCash’in piyasaya sürülmesinden bu yana, proje hem teknolojik hem de topluluk açısından birçok önemli aşamadan geçti. İşte ZEC coin tarihçesindeki belli başlı dönüm noktaları:

• 2016 - Lansman ve ilk bloklar: ZCash ana ağı Ekim 2016’da başlatıldı. Ağın ilk blokları “Genesis töreni” adı verilen benzersiz bir kurulum süreciyle üretildi. Bu anahtar töreni, altı farklı kişinin birbirinden habersiz şekilde sisteme katkıda bulunduğu ve sonrasında kullanılan özel anahtar parçalarının yok edildiği bir prosedürdü. Amaç, başlangıç parametrelerinin güvenli şekilde oluşturulması ve kimsenin tek başına sistemi suistimal edebileceği bir master anahtara sahip olmamasını sağlamaktı. ZCash mainnet’in açılması kripto topluluğunda büyük heyecan yarattı; madenciler ve yatırımcılar arasında yoğun talep oluştu. Nitekim lansmandan sonraki ilk hafta içinde ZEC token fiyatı astronomik seviyelere ulaşarak 5.000 doların üzerine çıktı. Bu değeriyle ZEC, kendi tüm zamanların en yüksek fiyat (ATH) rekorunu daha ilk günlerinde belirlemiş oldu. (İlk günlerdeki bu uçuk fiyat, dolaşımdaki ZEC miktarının çok az olmasından kaynaklanan geçici bir fenomendi. Zamanla arz arttıkça fiyat da daha makul seviyelere çekildi.)
• 2017 - Borsalarda listelenme ve fiyat zirvesi: 2017 yılı, ZCash’in büyüme ve tanınma yılı oldu. Birçok büyük kripto para borsası ZEC’i listelemeye başladı; örneğin o dönemde dünya çapında popüler borsalar olan Kraken, Poloniex, Bittrex gibi platformlarda ZEC işlemleri açıldı. Daha geniş yatırımcı kitlesinin erişimiyle birlikte ZCash fiyatı güçlü bir yükseliş trendine girdi. Özellikle 2017 sonundaki genel kripto piyasası rallisinde ZEC de ciddi değer kazandı. Aralık 2017’de yaklaşık 740 dolar seviyelerine ulaşan ZEC, Ocak 2018’de ise kısa süreliğine 950 dolar bandını görerek ikinci bir zirve yaptı. Bu dönem, ZCash’in kurumsal ve bireysel yatırımcılar arasında en çok ilgi gördüğü zamanlardan biriydi.
• 2018 - Düşüş ve teknolojik ilerlemeler: 2018, kripto piyasasında genel bir düzeltme yılıydı ve ZEC fiyatı da bu dalgalanmalardan etkilendi. Yıl içinde ZEC değerinde büyük düşüşler yaşandı ve fiyat 50 dolar seviyelerine kadar geriledi. Ancak aynı dönemde ZCash teknolojisi durmadı, aksine önemli güncellemeler hayata geçirildi. Ekim 2018’de Sapling adı verilen protokol yükseltmesi aktifleştirildi. Sapling, ZCash’in gizli işlemlerini daha hafif ve hızlı hale getiren yeni nesil zk-SNARK geliştirmeleriydi. Bu sayede korumalı (shielded) işlemlerin performansı arttı ve bellek kullanımını önemli ölçüde düşüren geliştirmeler yapıldı. Sapling ile birlikte, ZCash cüzdanlarının özellikle mobil ortamlarda shielded işlemleri desteklemesi kolaylaştırıldı. Kısaca 2018, fiyat dalgalanmalarının yanı sıra ZCash’in teknik altyapısının güçlendiği bir yıl oldu.
• 2019 - Blossom güncellemesi: Aralık 2019’da ZCash ağı üçüncü büyük protokol güncellemesi olan Blossom’ı gerçekleştirdi. Blossom yükseltmesinin temel hedefi, ağın ölçeklenebilirliğini ve kullanım kolaylığını artırmaktı. Bu güncellemeyle blok süresi 150 saniyeden 75 saniyeye indirilerek yaklaşık iki kat hızlandırıldı. Bloklar daha sık üretildiği halde, toplam ZEC arz takvimi değiştirilmedi; bunu sağlamak için blok başına verilen ödül de yarıya düşürüldü (dolayısıyla bloklar iki kat hızlı gelse de birim zamanda üretilen ZEC miktarı aynı kaldı). Blossom sayesinde işlemlerin onay süresi kısaldı, ağ kapasitesi ve işlem throughput’u arttı, işlem ücretleri düşük tutuldu. Bu dönemde ZCash geliştiricileri, ağın uzun vadeli ölçeklenmesi için gereken altyapıyı hazırlamaya başladıklarını ve Blossom’un bu yolculukta ilk adım olduğunu belirttiler. 2019 yılının ikinci yarısında gelen Blossom güncellemesi, ZCash topluluğu tarafından sorunsuz bir şekilde benimsenerek ağ performansını başarılı biçimde yükseltti.
• 2020 - Heartwood güncellemesi: Temmuz 2020’de devreye alınan Heartwood protokol yükseltmesi, ZCash ağına iki önemli iyileştirme getirdi. Birincisi, ZIP-221 (Flyclient) adı verilen özellik sayesinde ZCash blockchaininin hafif istemciler ve diğer blockchainlerle etkileşimi kolaylaştırıldı. Flyclient, blok başlıklarına eklenen yeni bir kriptografik kayıt (Merkle Mountain Range) ile, üçüncü taraf uygulamaların veya hafif cüzdanların ağdaki işlemleri çok daha az veri kullanarak doğrulayabilmesini mümkün kılar. İkinci büyük yenilik ise ZIP-213 (Shielded Coinbase) özelliğiydi. Bu özellik, madencilerin ürettikleri blok ödüllerini doğrudan gizli (shielded) bir adrese alabilmelerine imkân tanıdı. Önceden blok ödülleri zorunlu olarak transparan adreslere gidiyordu, bu da madencilerin kazandığı ZEC miktarının herkese açık olmasını gerektiriyordu. Sapling güncellemesinin getirdiği performans iyileştirmeleri sayesinde artık coinbase (blok ödülü) işlemleri de shielded adreslere gönderilebilir hale geldi. Shielded Coinbase, ZCash ağının gizlilik düzeyini artıran önemli bir adımdı; böylece madenciler isterlerse kazançlarını gizli tutarak ağdaki anonimliğe katkı sağlayabiliyordu. Heartwood güncellemesi genel anlamda ZCash’in dış dünyayla entegrasyonunu geliştirdi (ör. farklı blockchainler arası iletişim, hafif cüzdanlar) ve ağ gizliliğini bir adım ileri taşıdı.
• 2020 - İlk halving ve Canopy: 2020’nin sonlarında ZCash, Bitcoin’de olduğu gibi yaklaşık dört yılda bir gerçekleşen ilk blok ödülü yarılanmasını (halving) yaşadı. Kasım 2020’de gerçekleşen bu yarılanmayla blok ödülü 6.25 ZEC’ten 3.125 ZEC’e düştü. Aynı zamanda Canopy adlı protokol güncellemesi de bu dönemde aktif edildi. Canopy’nin en önemli yönü, ilk dört yıl boyunca süren Kurucu Ödülü (Founders’ Reward) döneminin sona ermesi ve yeni bir Geliştirme Fonu modeline geçiş yapılmasıydı. Artık çıkarılan ZEC’lerin %80’i madencilere giderken, kalan %20’lik kısmı ECC, Zcash Foundation ve topluluk destekli hibe programlarına dağıtılacak şekilde güncellendi. Bu değişim, ZCash’in gelişiminin uzun vadede finansmanını topluluk odaklı ve şeffaf bir yapıya kavuşturmayı amaçlıyordu.
• 2021 - Halo Arc ve öncü kriptografi hamlesi: 2021 yılında ZCash ekibi, Halo 2 adını verdikleri yeni nesil sıfır bilgi ispat sistemi üzerinde yoğunlaştı. ECC araştırmacılarından Sean Bowe ve ekibinin geliştirdiği Halo protokolü, yıllardır sıfır-bilgi dünyasında çözülmesi beklenen iki sorunu aynı anda ele alıyordu: güvenilir kurulum (trusted setup) ihtiyacını ortadan kaldırmak ve gizliliği ölçeklenebilir hale getirmek. 2019’da duyurulan Halo, 2021-2022 döneminde ZCash’e entegre edilmek üzere hazırlandı. Bu teknoloji sayesinde, ZCash ağı yeni bir Orchard adı verilen korumalı işlem protokolüne kavuştu. Mayıs 2022’de gerçekleştirilen Network Upgrade 5 (NU5) ile Orchard protokolü ana ağa dahil edildi ve Halo 2 ispat sistemi kullanılmaya başlandı. Halo, önceki zk-SNARK sistemlerinin aksine her büyük güncellemede tekrarlanması gereken güvenilir törenleri gereksiz hale getiriyor. Ayrıca rekürsif kanıt yöntemiyle bir işlemin geçerliliğini ispatlayan kanıtların zincirleme olarak tek bir kanıtta toplanabilmesini sağlıyor. Bu da teoride, çok sayıda işlemin doğruluğunun tek seferde ispatlanabilmesi ve blockchainin uzun vadede daha verimli ve ölçeklenebilir olması demek. Kısacası Halo protokolü, ZCash’in hem kullanıcı güvenini artıran bir adım oldu (çünkü güvenilir tören gereksinimini bitirdi) hem de ileride farklı blockchainlerle birlikte çalışabilirlik ve yüksek verimli gizli işlemler için altyapı hazırladı.
• 2022 - NU5 aktifleşmesi ve Orchard / Unified Address: Mayıs 2022’de Network Upgrade 5 (NU5) ile Orchard protokolü ana ağda kullanıma açıldı; ayrıca Unified Address (UA) sistemi tanıtıldı, bu sayede kullanıcılar tek bir adres üzerinden “transparan ve korumalı” işlem desteği kazanmış oldu.
• 2023 - ECC yeniden yapılanması ve yönetim değişiklikleri: ECC bazı operasyonel alanlarını küçülttü; 2023’ün sonunda Zooko Wilcox’un CEO’luğu bırakıp Josh Swihart’ın görevi devralması gibi liderlik değişimleri oldu. Ayrıca Zcash Foundation, topluluk hibelerine yönelik bütçe ve yönetişim süreçlerini yoğunlaştırdı. (Örn. Q4 2023 raporunda vakıfça 250.000 dolarlık hibe onayı).
• 2024 – Zashi cüzdan, NU6 & Dev Fund model değişimi: ECC, kendi mobil cüzdanı Zashi’yi tanıttı. 2024 sonunda NU6 yükseltmesi gerçekleştirildi; bu yükseltmeyle blok ödülleri yeniden düzenlendi ve Dev Fund (geliştirme fonu) yapısı daha topluluk odaklı hale getirildi.
• 2025 (Ocak–Eylül) - Zcashd deprecation, NU6.1 hazırlığı, topluluk fonları odaklanması:Zcashd istemcisinin 2025’te kullanım dışı bırakılması planlanıyor; tam düğümler Zebrad’a taşınıyor ve Zallet yeni resmi cüzdan olarak öne çıkıyor. NU6.1 yükseltmesi onaylandı; blok yükseltme tarihinin henüz belirlenmemiş olması ve bazı JSON-RPC değişiklikleri olması bekleniyor.  Ayrıca mevcut Dev Fund modelinin Kasım 2025’te sona ermesi planlanıyor; topluluk, Dev Fund’un yeni modele geçişi için protokol revizyonlarını zamanında tamamlamayı tartışıyor.  Öte yandan 2025/6 protokol yol haritası yayımlandı; ECC ve ekosistem paydaşları, özellikle kuantum dirençli değişiklikler gibi teknolojik gelişme başlıklarını planlara aldı.

Ekim 2025 itibarıyla ZEC fiyatı 170 dolar seviyelerinde el değiştiriyor.

ZCash Neden Önemli?

ZCash’i benzersiz kılan ve kripto dünyasında özel bir yere oturtan birkaç temel unsur var. Şu başlıklar altında incelenebilir:

Gizlilik ve mahremiyet

ZCash’in en önemli özelliği, kullanıcılarına güçlü bir finansal gizlilik seçeneği sunmasıdır. Bitcoin gibi klasik blockchainde tüm işlemler ve bakiyeler şeffaftır; herhangi biri, bir adresin geçmişini ve işlem miktarlarını zincir üstünde görebilir. ZCash ise shielded (korumalı) işlemler aracılığıyla bu durumu değiştirdi. zk-SNARK teknolojisi sayesinde, ZCash üzerindeki işlemlerde gönderenin adresi, alıcının adresi ve gönderilen tutar tamamen şifrelenebilir. Böyle bir işlemi dışarıdan inceleyen biri, transferin gerçekleştiğini ve geçerli olduğunu bilir ancak taraflar ve miktar hakkında hiçbir bilgi edinemez. Bu düzeyde bir gizlilik, ZCash’i monero gibi diğer gizlilik coin’lerinden teknik yaklaşım olarak ayırır; zira ZCash’te gizlilik zorunlu değil opsiyoneldir. Kullanıcı dilerse şeffaf (t-addr olarak anılan) adresleri kullanarak işlem yapabilir veya gizli (z-addr) adreslerle mahremiyetini koruyabilir. Bu esneklik sayesindedir ki ZCash, hem tam anonimliğe ihtiyaç duyan bireyler hem de gerektiğinde denetlenebilirlik isteyen kurumlar için cazip bir çözüm sunar. Örneğin bir kullanıcı, vergisel veya yasal sebeplerle bazı işlemlerini açık yapmak isteyebilir ancak diğer özel işlemlerini gizleyebilir. ZCash bu seçimi kullanıcıya bırakır. Shielded işlemlerde gönderici ve alıcı bilgileri gizlenirken, transparent işlemler tıpkı Bitcoin işlemleri gibi herkese açıktır. Bu ikili yapı, ZCash kullanıcılarına kontrolü ele alma imkanı verir: Mahremiyet derecesi tamamen sizin kararınız!

Kriptografi alanında öncülük

ZCash, sıfır bilgi ispatlarının gerçek bir blockchain ortamında uygulanması konusunda çığır açmıştır. zk-SNARK teknolojisinin ilk kez bir kripto para protokolünde kullanılması ZCash ile gerçekleşmiştir. Bu nedenle ZCash, kriptografi camiasında yenilikçi bir proje olarak görülür. ZCash’in geliştirilmesinde akademik dünyanın pek çok parlak ismi yer almıştır. Kriptograflar, matematikçiler ve bilgisayar bilimcileri ZCash protokolüne katkılar sunmuştur. Hatta projenin temelini oluşturan Zerocash whitepaper’ı, dünyaca ünlü kriptografi araştırmacılarının ortak çalışmasıdır. Bu bilimsel yaklaşım, ZCash’in güvenlik ve gizlilik düzeyine duyulan güveni artıran bir faktördür. Örneğin 2022 yılında, NSA’in ünlü ifşacısı Edward Snowden, ZCash’in 2016’daki başlangıç törenine takma isimle gizlice dahil olduğunu açıkladı.

Güvenlik ve teknik sağlamlık

ZCash, Bitcoin kodunun bir çatalı (fork’u) olduğundan temel güvenlik prensipleri bakımından son derece sağlam bir altyapıya sahiptir. Bitcoin’in kanıtlanmış konsensüs mekanizması ve dağıtık defter yapısı ZCash’e miras kalmıştır. PoW (iş ispatı) madencilik, dürüst çoğunluğun ağı korumasını sağlar; ZCash ayrıca Equihash algoritmasıyla ASIC madenciliğini zorlaştırarak daha geniş kitlelerin madenciliğe katılabilmesini hedeflemiştir. Bu sayede merkeziyetsizlik ve güvenlik dengesini gözetmeye çalışır. ZCash ağında her işlem, ister şeffaf ister gizli olsun, kriptografik olarak doğrulanır ve değiştirilemez biçimde blockchaine kaydedilir. Gizli işlemlerde de bu güvenlik, zk-SNARK’lar sayesinde sağlanır (işlemin kurallara uygun olduğuna dair kriptografik bir kanıt blok zincire eklenir). Ayrıca yıllar içinde yapılan protokol güncellemeleri (Sapling, Heartwood, vb.) ile hem performans hem de güvenlik açıkları konusunda sürekli iyileştirmeler yapılmıştır. ZCash, 8 yılı aşkın süredir faal olan bir blockchain olarak kendini kanıtlamış durumdadır. Şu ana dek ciddi bir güvenlik ihlali yaşanmamış olması dikkat çekiyor.

Kullanım alanları ve işlevsellik

ZCash’in getirdiği mahremiyet özellikleri, onu belirli senaryolarda tercih edilen bir dijital para haline getiriyor. Özellikle finansal gizliliğin önemli olduğu durumlarda ZEC token’i kullanmak büyük avantaj sağlayabilir. Örneğin:

• Bireysel ödemeler: Birine para gönderirken veya alışveriş yaparken bakiye ve işlem geçmişinizin gözükmesini istemiyorsanız, ZCash’in shielded işlemleri tam size göre. Özel hayatın gizliliğine önem veren kullanıcılar, günlük harcamalarında ZEC kullanarak finansal mahremiyet elde edebilirler.
• Kurumsal ve ticari transferler: Şirketler veya kurumlar arası yapılan transferlerde miktar bilgisinin rakipler veya dış kişilerce bilinmemesi istenebilir. Örneğin bir tedarik zincirinde yapılan ödemelerin, sözleşme tutarlarının gizli kalması rekabet açısından önem taşıyabilir. ZCash, bu tip kurumsal ödemelerde gizlilik katmanı sunarak iş dünyasında da kullanışlı olabilir.
• Bağışlar ve hayır işleri: Kamusal kimliğini açıklamadan bağış yapmak isteyen hayırseverler, ZCash ile anonim bağışlar gerçekleştirebilir. Aynı şekilde, sivil toplum kuruluşları veya aktivist hareketler ZCash ile yapılan ödemeleri kullanarak destekçilerinin kimliğini koruyabilir.
• Araştırma ve geliştirme: ZCash protokolü, akademik ve endüstriyel araştırmalarda bir pilot proje işlevi görüyor. Gizlilik teknolojileri (örn. sıfır bilgi ispatları, rekürsif kanıtlar, vs.) üzerine çalışan araştırmacılar için ZCash ağı adeta yaşayan bir laboratuvar gibi. ZCash üzerindeki yenilikler, ileride dijital kimlik, oylama sistemleri veya diğer blockchain uygulamalarında da kullanılabilecek yöntemlerin test edilmesini sağlıyor.

ZCash’in Geliştiricileri ve Topluluğu

Bir kripto projesini başarıya ulaştıran en önemli unsurlardan biri de arkasındaki geliştirme ekibi ve topluluk desteği. ZCash bu konuda zengin bir geçmişe ve yapıya sahip.

ZCash protokolünün ana geliştirici ekibidir. Başlangıçta Zerocoin Electric Coin Company adıyla kurulan bu şirket, Şubat 2019’da adını Electric Coin Company (Elektrik Coin Şirketi) olarak değiştirmiştir. ECC kar amacı güden bir şirket olsa da, esas misyonu ZCash protokolünü geliştirmek ve sürdürmektir. CEO’su ve kurucusu Zooko Wilcox, kripto dünyasında tanınmış bir isimdir ve yıllardır ZCash’in vizyonunu ileriye taşımaktadır. ECC bünyesinde birçok kriptografi uzmanı, mühendis ve araştırmacı çalışır. Özellikle Halo gibi yenilikler, ECC’nin Ar-Ge ekibinin ürünüdür. ECC, ZCash’in resmi kod deposunu (zcashd) yönetir ve düzenli yazılım güncellemeleri yayınlar. Şirket aynı zamanda ZCash’i küresel ölçekte tanıtma, benimsetme ve benimsenmeyi artırma yönünde de faaliyetler yürütür.

2017 yılında kurulan Zcash Vakfı, kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur ve ZCash ekosisteminde önemli bir rol oynar. Vakfın amacı, ZCash protokolünün açık kaynak olarak geliştirilmesini desteklemek, topluluk girişimlerini finanse etmek ve ZCash ağının çıkarlarını gözetmektir. Zcash Foundation, bağımsız bir geliştirici ekibi (Zebra adlı alternatif bir ZCash istemci yazılımı geliştiriyorlar) ve hibe programları ile ekosisteme katkı sunar. ECC ile koordineli ama ondan ayrı bir yapı olarak, ağın merkeziyetsizliğini güçlendiren bir unsurdur. Zcash Foundation yönetim kurulunda akademisyenler, teknoloji uzmanları ve topluluk temsilcileri bulunur. Vakıf; cüzdan entegrasyonları, eğitim, hukuki savunuculuk gibi konularda da aktif rol alır. Örneğin, ZCash’in benimsenmesini artırmak için cüzdan geliştiricilerine fon sağlamak veya regülasyon tartışmalarında ZCash kullanıcılarının haklarını savunmak gibi görevleri üstlenir.

Ayrıca ZCash, küresel bir topluluk tarafından desteklenmektedir. Gönüllü yazılımcılar, çevirmenler, içerik üreticileri, madenciler ve kullanıcılar bu ekosistemin vazgeçilmez parçalarıdır. Zcash’in resmi forumu (Zcash Community Forum) ve diğer sosyal platformlarda birçok kişi projeyi tartışmakta, geliştirme önerileri sunmakta ve geri bildirim vermektedir. Topluluk içinden çıkan bazı projeler (örn. ZecPages, ZecHub gibi topluluk odaklı bilgi platformları) ZCash’in kullanımını kolaylaştırmaya ve yaygınlaştırmaya yöneliktir. Ayrıca Zcash Community Grants adında topluluk tarafından yönetilen bir hibe programı, yeni fikirlerin ve projelerin fonlanmasını sağlar. Bu mekanizma sayesinde, herhangi bir geliştirici ZCash ekosistemine katkı sağlayacak bir proje için finansman başvurusu yapabilir ve topluluk onayıyla hibe alabilir.

ZCash projesinin kalbi akademiden geldiği için, üniversiteler ve araştırmacılarla ilişkiler hep kuvvetli olmuştur. Projenin orijinal kurucu ekibinde Johns Hopkins, MIT gibi kurumlardan kriptograflar yer almıştır. Halen daha Zcash Foundation ve ECC, çeşitli akademik konferansları desteklemekte, burs programları düzenlemekte ve yeni nesil kriptografi araştırmalarına katkı sunmaktadır. Örneğin, sıfır bilgi ispatları, gelişmiş kriptografik protokoller, ağ güvenliği gibi konularda ZCash ile ilgili akademik yayınlar ortaya çıkmaktadır. Bu da ZCash’i sürekli bilimsel mercek altında tutarak, güvenilirliğini ve yenilikçiliğini korumasına yardımcı olur.

ZCash ekosisteminde kararlar, gelişim önerileri (ZIP: Zcash Improvement Proposal) aracılığıyla tartışılır ve alınır. ZIP süreçleri, topluluğun ve ilgili tüm paydaşların görüşlerine açık bir şekilde işler. Örneğin, madencilik ödülünün dağıtım modelinin değiştirilmesi (Canopy güncellemesindeki gibi) veya yeni bir özelliğin eklenmesi önce ZIP taslağı olarak sunulur, teknik değerlendirmeler ve topluluk geri bildirimleri alınır, ardından ECC ve Vakfın mutabakatıyla uygulamaya konur. ZCash, yönetim yapısı itibariyle çok paydaşlı bir model izler: ECC ve Vakıf’ın yanı sıra, 2020’de kurulan Bootstrap Project gibi kuruluşlar da yönetime dahildir. (Bootstrap, ECC’nin sahiplik yapısının vakıf benzeri bir yapıya devredilmesi inisiyatifidir; ECC hissedarları şirketi Bootstrap adlı hayır kurumu benzeri bir yapıya devretmiştir. Bu sayede ECC’nin kar amacı güden yapısı, topluluk güdümlü bir yapıya evrilmiştir.)

Sonuç olarak “Zcash coin’in kurucusu kim?” sorusuna cevaben: Zcash’in kurucusu ve fikir öncüsü Zooko Wilcox olsa da, bugün gelinen noktada ZCash bir kişi ya da şirkete bağlı olmaktan ziyade, geniş bir ekosistem tarafından kolektif olarak geliştirilmekte.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Aşağıda, ZCash hakkında sıkça sorulan bazı sorular ve cevaplarını bulabilirsiniz:

• ZCash nedir, ne zaman çıktı?: ZCash, gizlilik özellikleriyle öne çıkan bir kripto para birimidir. İlk kez Ekim 2016’da Electric Coin Company tarafından piyasaya sürülmüştür. Bitcoin’den çatallanan ZCash, kullanıcıların tercihe bağlı olarak işlemlerini gizleyebildiği veya şeffaf yapabildiği bir dijital para çözümüdür.
• ZCash’i kim geliştirdi?: ZCash projesinin geliştirilmesi, Zooko Wilcox liderliğindeki Electric Coin Company (ECC) tarafından yürütülmüştür. Projenin temelleri akademik araştırmalara dayanır; Johns Hopkins Üniversitesi’nden Matthew Green ve ekibinin kriptografik çalışmalarından doğmuştur. Halen ECC ve Zcash Foundation başta olmak üzere küresel gönüllü geliştiriciler ZCash’in gelişimine katkı sunmaktadır.
• ZCash hangi teknolojiyi kullanıyor?: ZCash, işlemlerin gizliliğini sağlamak için zk-SNARK adı verilen sıfır bilgi ispatı teknolojisini kullanır. Bu sayede, işlem detayları şifrelenip gizlenirken ağ tarafından doğrulanabilir kalır. Ayrıca ZCash, teknik altyapı olarak Bitcoin’in bir türevidir; konsensüs mekanizması olarak iş kanıtı (Proof-of-Work) kullanır ve madencilikte Equihash algoritmasını uygular. 2022’de entegre edilen Halo 2 protokolü ile de güvenilir kurulum gereksinimi ortadan kaldırılarak gizlilik teknolojisi bir adım ileri taşınmıştır.
• ZEC token ne işe yarar?: ZEC, ZCash ağının yerel kripto para birimidir. Temel kullanım amacı, değer transferini gerçekleştirmektir. Yani ZEC ile tıpkı Bitcoin’de olduğu gibi dijital ödemeler yapabilir, para gönderebilir veya alabilirsiniz. Farkı, dilerseniz bu transferlerin gizli yapılabilmesidir. ZEC token, kullanıcılarına finansal mahremiyetli ödeme imkânı sunmasının yanı sıra, ağdaki işlem ücretlerinin ödenmesinde de kullanılır. Özetle ZEC, ZCash blockchaininin hem değer birimi hem de işlem aracıdır.
• ZCash yatırım için uygun mu?: Bu sorunun cevabı kişiden kişiye değişir ve finansal risk tercihlerinize bağlıdır. ZCash, teknolojik olarak yenilikçi ve köklü bir proje olduğu için kripto dünyasında saygın bir konuma sahip. Gizlilik odaklı bir coin olması nedeniyle talep görebileceği niş bir alan vardır. Ancak yatırım açısından değerlendirirken dikkat edilmesi gereken noktalar var: ZEC fiyatı geçmişte çok dalgalanmıştır (hem hızlı yükselişler hem büyük düşüşler yaşanmıştır). Ayrıca gizlilik coin’lerine yönelik düzenleyici baskılar olabileceği için bazı borsalarda listelenme riskleri de bulunmaktadır. Dolayısıyla ZCash veya herhangi bir kripto para birimi yatırımında mutlaka kendi araştırmanızı yapmalı, risk toleransınızı gözden geçirmelisiniz. Uzun vadede proje başarılı olsa bile, piyasa koşulları her zaman yatırımcının beklentisini karşılamayabilir. Sonuç olarak ZCash, portföyünüzde teknolojisine inandığınız bir coin olarak yer alabilir; fakat “uygunluk” konusu sizin mali hedeflerinize ve risk yönetiminize bağlıdır.
• ZCash hangi kullanım alanlarına sahip?: ZCash’in kullanım alanları genelde finansal gizliliğin gerektiği senaryolardır. Bireysel kullanıcılar, günlük hayatta yapmak istedikleri ödemelerde gizlilik isterlerse ZEC kullanabilirler. Örneğin birine yaptığınız kripto para transferinin miktarını ve kimliğinizi dışarıya ifşa etmemek için ZCash idealdir. İş dünyasında ise gizli anlaşmalar, tedarik ödemeleri veya rakiplerden saklanmak istenen mali bilgiler için ZCash kullanılabilir. Uluslararası para gönderimlerinde, bağış kampanyalarında veya sansür riski olan ödeme durumlarında da ZCash öne çıkar. Teknik olarak ZEC, diğer kripto paralar gibi dijital cüzdanlarda tutulup transfer edilebilir; farkı, bu transferlerin izinin opsiyonel olarak gizlenebilmesidir. Bu da özellikle özgürlük ve mahremiyetin önemli olduğu kullanım durumlarında ZCash’i vazgeçilmez kılar.

ZCash ve gizlilik odaklı blockchain projelerindeki son gelişmeleri takip etmek için JR Kripto Rehber serisini okumaya devam edin.