DeFi dünyası hızla büyürken, yeni protokoller de kendi tarzlarını ortaya koyuyor. SushiSwap ise bu alandaki en dikkat çekici projelerden biri. Her ne kadar Uniswap’in bir klonu (fork'u) olarak başlamış olsa da, zamanla kendi ayakları üzerinde durmayı başardı ve yepyeni özelliklerle donatıldı. Artık sadece bir takas platformu değil; staking, farming, borç alma-verme, hatta çapraz zincir transferleri bile mümkün. Bu yazıda, SushiSwap’in ne işe yaradığını, nasıl çalıştığını ve neden DeFi dünyasında öne çıktığını adım adım inceleyeceğiz.
SushiSwap’ın Tanımı ve Ortaya Çıkışı
SushiSwap’i en basit haliyle, emir defteri olmadan çalışan bir kripto para borsası olarak düşünebiliriz. Yani kullanıcılar, al-sat işlemlerini merkezi bir yapı olmadan, likidite havuzları üzerinden yapar. Bu modele “otomatik piyasa yapıcı” ya da kısaca AMM deniyor. Sisteme token yatıran kullanıcılar da “likidite sağlayıcıları” olarak işlem ücretlerinden pay alıyor. SushiSwap, 2020 yılında anonim geliştirici “Chef Nomi” tarafından başlatıldı. Bu, bir tür takma ad kullanan geliştiricinin kimliğinin başlangıçta bilinmediği anlamına geliyor. Chef Nomi'nin adı, Twitter profilinde kullandığı fotoğrafta yer alan 'Chef Nomi' adlı Hearthstone kartından geliyor. Geliştirici hakkında çok az şey biliniyor ve hesapları SushiSwap'in lansmanıyla hemen hemen aynı zamanda oluşturulmuş.
Platform, Uniswap'in açık kaynak kodunun bir forku olarak doğdu. Uniswap de Ethereum blockchaini üzerine kurulu popüler bir merkeziyetsiz borsa (DEX) idi. Fork, bir blockchainin protokolünde yapılan bir değişiklik sonucu blockchainin ikiye ayrılması anlamına geliyor. Chef Nomi ve ekibi, Uniswap protokolünü alıp üzerine kendi "benzersiz dokunuşlarını" ekleyerek SushiSwap'i yarattılar. Bu dokunuşlar arasında, platformun yerel token'ı olan SUSHI aracılığıyla ek staking özellikleri ve yönetişim seçenekleri bulunuyordu.
SushiSwap, merkezi bir otorite veya aracı olmadan kullanıcılar arasında doğrudan token takası sağlar. Yani, tamamen merkeziyetsiz bir yapıya sahip. Bu da onu tipik bir DEX coin örneği yapıyor. Zamanla SushiSwap, sadece bir AMM olmanın ötesine geçerek, toplayıcı (aggregator), AMM ve token staking mekanizmaları gibi çeşitli DeFi ürünleri sunan çok yönlü bir ekosisteme dönüştü. Kullanıcılara daha fazla kontrol ve kazanç fırsatları sunmayı hedefledi.
SushiSwap’ın Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları
SushiSwap’in geçmişi, DeFi tarihindeki en ilginç ve inişli çıkışlı hikayelerden biri. Her şey 2020 yazında başladı. Uniswap’in açık kaynak kodu temel alınarak oluşturulan SushiSwap, “vampir madencilik” diye adlandırılan agresif bir stratejiyle sektöre giriş yaptı. Bu strateji şuydu: Uniswap’e likidite sağlayan kullanıcılar, LP token’larını SushiSwap’e taşıdıklarında ek olarak SUSHI token kazanıyorlardı. Bu durum milyarlarca dolarlık likiditenin SushiSwap’e akmasına neden oldu. Uniswap topluluğu neye uğradığını şaşırırken, SushiSwap daha ilk günlerinde tüm dikkatleri üzerine çekti.
2020 - Lansman ve Uniswap likiditesi “vampir madencilik” yöntemiyle çekildi
SushiSwap, Ağustos 2020'de Uniswap'in protokolünü forklayarak piyasaya sürüldü. Başlangıçta hızla dikkat çekti. Bunun temel nedeni, likidite sağlayıcılarını SUSHI yönetişim token'ı ile ödüllendiren cazip teşvik sistemiydi. SushiSwap, Uniswap'e karşı "vampir saldırısı" veya "vampir madencilik" olarak adlandırılan benzersiz bir strateji uyguladı. Bu stratejide, Uniswap'e likidite sağlayan kullanıcılar, LP token'larını SushiSwap'e yatırarak ek SUSHI token'ları kazanmaya teşvik edildi. Chef Nomi, Uniswap'in açık kaynak protokolünü forklayarak ve "topluluk odaklı" özellikler ekleyerek Uniswap'ten milyarlarca dolarlık likiditeyi kendi platformuna çekti. Bu durum, DeFi alanında rekabetin doğasını değiştiren bir vaka çalışması haline geldi. Uniswap topluluğu neye uğradığını şaşırırken, SushiSwap daha ilk günlerinde tüm dikkatleri üzerine çekti.
Ama sonra bir kriz patlak verdi. Kurucu Chef Nomi, 27 milyon dolarlık SUSHI fonunu bir anda cüzdanına çekince “exit scam” paniği başladı. Topluluk ayağa kalktı.
Chef Nomi olayı
Lansmanın hemen ardından, Chef Nomi'nin yaklaşık 27 milyon dolarlık SUSHI token'ı geliştirme fonlarını çektiği ortaya çıktı. Bu durum, DeFi topluluğunda büyük endişeye ve "exit scam" (dolandırıcılık) iddialarına yol açtı. Bu tartışma, SUSHI fiyatının düşmesine neden oldu. Ancak, topluluğun yoğun tepkisi üzerine Chef Nomi, fonları geri verdi. 11 Eylül 2020'de 14 milyon dolar (fon cinsinden) değerindeki ETH'yi hazineye iade etti. Özür diledi ve kararının bekleneni karşılamadığını söyledi. Bu olay, SushiSwap'in "tartışmalı geçmişi" olarak anılıyor.
Bu krizin ardından, Chef Nomi projeyi artık kendisinin yönetemeyeceğini duyurdu ve kontrolü o dönemin yükselen figürü Sam Bankman-Fried’a devretti. FTX ve Alameda Research’ün kurucusu olan SBF, kısa süreliğine “yeni master chef” rolünü üstlendi. Bu geçiş, projeye bir süreliğine istikrar kazandırdı. Ardından kontrol, topluluk oylamalarıyla Sushi DAO’ya yani topluluğun kendisine geçti. 2022’de ise Jared Grey, “Head Chef” olarak projeye liderlik etmeye başladı.
İlginç bir şekilde, SushiSwap'in ilk dönemlerinde projeye kısa süreliğine liderlik eden Sam Bankman-Fried (SBF), daha sonra kripto para dünyasının en büyük skandallarından birinin merkezinde yer aldı. Kurucusu olduğu FTX borsası, Kasım 2022'de iflas etti ve milyarlarca dolarlık müşteri fonunun kaybolduğu ortaya çıktı. Bu gelişmelerin ardından SBF, dolandırıcılık ve kara para aklama dahil olmak üzere çeşitli suçlamalarla yargılandı ve 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
2021–2023 ve sonrası: SushiXSwap, Kashi lending, Furo, NFT pazaryeri ve zincir çözümleri
Tartışmalı başlangıcına rağmen, SushiSwap önemli ölçüde büyüdü ve gelişti. Mayıs 2021'de yaklaşık 30 milyar dolarlık işlem hacmine ulaştı. Kasım 2021'de platformdaki kilitlenen toplam değer (TVL) 8 milyar doları aştı. SushiSwap, sürekli yenilik yaparak ürün yelpazesini genişletti. Bu genişleme, çapraz zincir entegrasyonlarını, ödüllü farming araçlarını ve çeşitli DeFi modüllerini içeriyordu. SushiXSwap, kullanıcılara farklı blockchainler arasında sorunsuz varlık transferi sağlayan bir çapraz zincir swap aracıdır. V2 sürümü ile desteklenen ağlar artırıldı ve USDC'nin Cross-Chain Transfer Protocol (CCTP) entegrasyonu ile çapraz zincir işlemler daha da kolaylaştı.
Ayrıca, akıllı sözleşmeler için bir kasa olan BentoBox, BentoBox üzerinde çalışan bir lending protokolü olan Kashi (kullanıcılar teminatlı borç alıp verebilir) ve zamanlanmış ödemeler ve token hak edişleri için kullanılan Furo gibi DeFi modülleri ekosisteme derinlik kattı. Furo, her üyenin pozisyonunu bir non-fungible token (NFT) olarak tokenleştirerek çalışır. Kashi’nin 2023’ün başlarında uygulamadan kalktığının altını çizmekte fayda var.
Diğer yandan SushiSwap, merkeziyetsiz finans (DeFi) alanındaki yenilikçi yaklaşımını NFT pazarına taşıyarak Shoyu adlı NFT platformunu geliştirdi. Shoyu, sanatçılar ve içerik üreticileri için kullanıcı dostu bir deneyim sunmayı hedefleyen bir NFT pazaryeridir. Platform, mevcut NFT pazarlarının sınırlamalarını aşmayı amaçlayarak, daha geniş dosya formatları desteği, gelişmiş görsel sunum seçenekleri ve Ethereum üzerindeki yüksek işlem ücretlerini azaltma gibi özellikler üzerinde çalışmakta.
SushiSwap Neden Değerli?
SushiSwap, “sadece bir DEX” olmanın çok ötesine geçmiş, geniş bir DeFi protokolü haline gelmiş durumda. Kullanıcılara sunduğu geniş ürün yelpazesi, yönetişim modeli, çapraz zincir desteği ve pasif gelir fırsatlarıyla, sektördeki diğer AMM projelerinden ciddi şekilde ayrışıyor. Peki, SushiSwap’i bu kadar özel kılan şeyler neler? SushiSwap nasıl çalışır? Gelin, hep birlikte bakalım…
Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM) modeli üzerine kurulu güçlü altyapı
SushiSwap’in temelinde, geleneksel emir defteri yapısını ortadan kaldıran AMM modeli yer alıyor. Bu yapı sayesinde kullanıcılar, herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan token alım-satımı yapabiliyor.Sistemdeki likidite, kullanıcılar tarafından sağlanıyor ve her takas işleminden doğrudan pay alıyorlar. Bu, likidite sağlayıcıları için gerçek bir kazan-kazan ortamı yaratıyor. Ayrıca, AMM tabanlı bu yapı sayesinde SushiSwap, sürekli likidite ve fiyat kayması açısından düşük bir oran sunabiliyor.
SUSHI token ile yönetişim gücü, staking ve gelir paylaşımı
SUSHI coin nedir? SUSHI, SushiSwap platformunun yerel yönetişim token’ıdır ve ekosistemin merkezinde yer alır. Bu token, sadece bir kripto para birimi değil; aynı zamanda platformun işleyişinde söz sahibi olmayı ve kazanç elde etmeyi mümkün kılan çok işlevli bir araç.
Peki, SUSHI token ne işe yarar? Öncelikle, SushiSwap’in geleceğini şekillendiren topluluk oylamalarına katılma hakkı verir. Kullanıcılar, SUSHI token’ları aracılığıyla yeni özellik tekliflerine oy verebilir, geliştirme fonlarının nasıl dağıtılacağına karar verebilir veya yönetişimle ilgili diğer protokol güncellemelerine katkı sağlayabilirler.
Bu noktada önemli bir detay devreye giriyor: Yönetişim hakları doğrudan SUSHI sahiplerine değil, bu token’ları stake eden kullanıcılara aittir. Kullanıcılar, ellerindeki SUSHI token’ları SushiBar üzerinden stake ederek karşılığında xSUSHI alırlar. Bu xSUSHI, yalnızca yönetişim gücü sağlamakla kalmaz; aynı zamanda SushiSwap’in işlem hacminden elde ettiği protokol gelirlerinin bir kısmına ortak olma imkânı sunar.
Bu sistem, SUSHI coin staking işlemini daha da cazip kılar. Zamanla protokol üzerinde yapılan işlemlerden elde edilen ücretler birikir ve bunlar, xSUSHI sahiplerine otomatik olarak dağıtılır. Bu da kullanıcılar için aktif işlem yapmadan gelir elde etme imkânı anlamına gelir. Kısacası, SushiSwap ekosisteminde passive income DeFi yani pasif gelir elde etmek mümkün hale gelir.
Ayrıca, platform sadece staking yoluyla değil, likidite sağlama yoluyla da kullanıcılarına kazanç fırsatları sunar. Kullanıcılar, belirli token çiftlerini havuzlara yatırarak hem işlem ücretlerinden pay alırlar hem de “Onsen” olarak adlandırılan özel havuzlarda SUSHI ödülleri kazanabilirler. Bu çift yönlü teşvik modeli, hem yatırımcıları hem de DeFi meraklılarını SushiSwap’e çeken önemli bir unsur.
Geliştirici topluluğu tarafından sürekli güncellenen açık kaynaklı platform
SushiSwap, başlangıçta Uniswap'in açık kaynak kodunun bir forku olsa da, zamanla kendi benzersiz özelliklerini geliştirdi. Platform, merkeziyetsiz bir otonom organizasyon (DAO) olan Sushi DAO tarafından yönetilir. Bu, SUSHI token sahiplerinin platformun geleceği hakkında karar verme yetkisine sahip olduğu bir SushiSwap yönetişim modeli. Projenin arkasındaki topluluk tabanlı DeFi yapısı, sürekli inovasyona ve yeni özelliklerin eklenmesine olanak tanır. Chef Nomi'nin fonları geri vermesinden sonra kontrolün topluluğa devredilmesi de bu topluluk yapısını güçlendirdi.
Çapraz zincir desteği, ödüllü farming modelleri ve farklı DeFi modülleri
SushiSwap, ilk bakışta sadece bir DEX gibi görünse de, sunduğu ürün yelpazesiyle DeFi alanında çok daha fazlasını vaat ediyor. Platform, sadece token takasıyla sınırlı kalmayarak, kullanıcılarına zincirler arası işlem imkânı, likidite teşvikleri ve borç alma-verme çözümleri sunan çok yönlü bir DeFi ekosistemi haline gelmiş durumda. En dikkat çekici özelliklerinden biri olan SushiXSwap, SushiSwap’in gerçek anlamda cross-chain DEX yapısına kavuşmasını sağlıyor. Bu modül sayesinde kullanıcılar, Ethereum, Arbitrum, Optimism, Polygon, Binance Smart Chain ve daha birçok blockchain arasında, köprüleme (bridging) ya da token sarma (wrapping) işlemlerine ihtiyaç duymadan, doğrudan token takası yapabiliyor. Özellikle SushiXSwap v2 ile birlikte desteklenen ağ sayısı arttı, transfer süreleri kısaldı ve kullanıcı deneyimi daha da sadeleşti.
Bu çapraz zincir yapı, farklı blockchain ekosistemleri arasında sermaye hareketliliğini kolaylaştırarak SushiSwap’i çok zincirli DeFi dünyasında öne çıkan bir oyuncu haline getiriyor. Ayrıca platform, Circle’ın Cross-Chain Transfer Protocol (CCTP) gibi entegrasyonlarla özellikle USDC gibi stablecoin'lerin zincirler arası kullanımını daha da sorunsuz hale getiriyor. Kullanıcıların kaynak zincirdeki işlem ücretlerini doğrudan karşılayabilmesini sağlayan Payload Executors gibi yenilikçi bileşenler de, çapraz zincir işlemleri daha sezgisel ve erişilebilir bir hale getiriyor.
Öte yandan, SushiSwap sadece kullanıcı dostu bir takas deneyimi değil; aynı zamanda kazanç odaklı mekanizmalar da sunuyor. Platformun sunduğu SushiSwap farming modelleri, kullanıcıların likidite sağlayarak pasif gelir elde etmelerine olanak tanıyor. Bu sistemde, kullanıcılar çeşitli token çiftlerini SushiSwap havuzlarına yatırarak likidite sağlayıcısı (LP) konumuna geliyor. Bu yatırımlar karşılığında hem işlem ücretlerinden pay alıyorlar hem de "Onsen" olarak adlandırılan özel havuzlarda ek SUSHI token ödülleri kazanabiliyorlar.
SushiSwap farming sistemini diğerlerinden ayıran en önemli detaylardan biri ise 2x Rewards Farms adı verilen çift ödüllü teşvik mekanizması. Bu modellerde kullanıcılar yalnızca SUSHI değil, aynı zamanda o havuzun bulunduğu blockchain’in yerel token’ını da kazanabiliyor. Örneğin Arbitrum ağındaki bir havuza katkıda bulunan kullanıcı, hem SUSHI hem de ARB token ile ödüllendiriliyor. Bu sistem, sadece kazancı artırmakla kalmıyor, aynı zamanda zincir çeşitliliğini teşvik ederek DeFi katılımını daha da demokratikleştiriyor.
SushiSwap’in DeFi çözümleri bununla da sınırlı değil. BentoBox adlı altyapı kasası üzerine inşa edilen SushiSwap lending modülleri, platformun finansal hizmetler tarafını daha da derinleştiriyor. Bu kapsamda en öne çıkan modül ise Kashi idi. 2023’te faaliyetleri sona eren Kashi, kullanıcıların çeşitli kripto varlıkları teminat göstererek borç alıp verebildiği, izole riskli lending havuzları sunan bir sistem idi. Her havuz farklı risk profillerine sahip olduğundan, kullanıcılar kendi tercih ve stratejilerine göre pozisyon alabiliyordu.
Bunun yanında, zamanlanmış token ödemeleri ve hak ediş sistemleri için geliştirilen Furo, özellikle DAO’lar, yatırım fonları ya da düzenli ödeme yapan projeler için oldukça işlevsel bir araç. Furo üzerinden yapılan ödemeler birer NFT olarak temsil ediliyor, bu da işlemlerin şeffaf ve takip edilebilir olmasını sağlıyor.
Geniş token desteği
SushiSwap, Ethereum tabanlı ERC-20 token'ları başta olmak üzere birçok farklı kripto parayı destekliyor. Böylece 11.000'den fazla işlem çiftini işleyecek hale geldi. Bu çeşitlilik, kullanıcılara geniş bir işlem yelpazesi sunuyor.
Güvenlik önlemleri
Çoklu imza (multi-sig) cüzdanları, hata ödülü programları (bug bounties) ve FailSafe sistemi gibi çeşitli güvenlik önlemleriyle kullanıcı varlıklarını korumayı hedefler. Düzenli güvenlik denetimleri de yapılır. Multi-sig sistemi, işlem onayı için birden fazla yetkilinin onayını gerektirerek yetkisiz erişimi zorlaştırır.
SushiSwap’ın Kurucusu Kim?
Daha önce de belirttiğimiz gibi, SushiSwap Chef Nomi takma adlı anonim geliştirici tarafından başlatıldı. Chef Nomi kimdir sorusunun tam bir cevabı olmasa da, bu takma adın Hearthstone kartından geldiğini biliyoruz. Ayrıca hesaplarının projenin lansmanıyla aynı zamanda oluşturulduğunu da. Chef Nomi, Uniswap protokolünü forklayarak SushiSwap'i yarattı. Ancak, Chef Nomi'nin geliştirme fonlarını çekmesiyle ortaya çıkan tartışma sonrasında, fonları iade etti ve projenin kontrolünü topluluğa devretti. Başlangıçta kontrol Sam Bankman-Fried'e geçici olarak devredilmiş olsa da, platform daha sonra tamamen topluluğun yönetimine geçti.
Günümüzde SushiSwap, merkeziyetsiz bir otonom organizasyon (DAO) olan Sushi DAO tarafından yönetiliyor. Bu SushiSwap yönetişim modeli ile SUSHI token sahipleri, platformun geleceği, protokol değişiklikleri ve gelişim yönleri hakkında karar verme yetkisine sahip. Önemli kararlar, fon tahsisi gibi, topluluk oylamasına tabi. Bu, SushiSwap'in gerçekten topluluk tabanlı DeFi odaklı bir protokol olmasını sağlar. Yani, projenin "kurucusu" anonim olsa da, platformun yönetimi artık merkeziyetsiz bir yapıda, token sahiplerinin elinde.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
SushiSwap oldukça kapsamlı bir DeFi protokolü olduğu için, yeni başlayanlar veya platforma geri dönen kullanıcılar açısından bazı temel soruların yanıtları önem taşıyor. Aşağıda, en çok merak edilen konuları derledik:
- SushiSwap nedir ve nasıl çalışır?: SushiSwap, Ethereum ve diğer ağlarda çalışan bir merkeziyetsiz borsa (DEX)’tır. Emir defteri yerine otomatik piyasa yapıcı (AMM) modelini kullanır; kullanıcılar likidite havuzları aracılığıyla token takası yapar.
- SUSHI token ne işe yarar?: SUSHI, SushiSwap’in yönetişim token’ıdır. Sahiplerine oy kullanma hakkı, staking yoluyla pasif gelir ve platformun protokol gelirlerinden pay alma imkânı sunar.
- SushiSwap ile Uniswap arasındaki fark nedir?: SushiSwap, Uniswap’in fork’u olarak başlamış ama daha sonra yönetişim özellikleri, farming teşvikleri, staking ve cross-chain swap gibi ek modüllerle kendine özgü bir yapıya kavuşmuştur.
- Chef Nomi kimdir ve neden anonim?: Chef Nomi, SushiSwap’in 2020’deki kurucusudur. Gerçek kimliği bilinmiyor; takma adı, Hearthstone’daki bir karakterden alınmış. Projeyi başlattıktan kısa süre sonra topluluğa devretti.
- SushiSwap’ta pasif gelir nasıl elde edilir?: Kullanıcılar, SUSHI token’larını stake ederek xSUSHI kazanabilir ve protokol gelirlerinden pay alabilir. Ayrıca, likidite sağlayarak işlem ücretlerinden ve farming ödüllerinden ek gelir elde edebilirler.
DeFi dünyasında topluluk odaklı projelerin gücünü görmek ve SUSHI token ile pasif gelir fırsatlarını keşfetmek için JR Kripto Rehber serimize göz atın.
