Kripto paralar yalnızca yatırım aracı olmaktan çıkıp, küresel finans sisteminin dönüşümünü tetikleyen yapılar haline gelirken, bu devrimin merkezinde yer alan projelerden biri de Stellar. Bankacılık altyapısına erişimi olmayan milyonlarca insan için finansal katılımın kapılarını açmayı hedefleyen Stellar, blokzincir teknolojisini sadece teknolojik bir yenilik değil, aynı zamanda sosyal bir çözüm olarak kullanır. Sınır ötesi para transferlerinde düşük maliyet, hız ve erişilebilirliği merkeze alan bu sistem, hem bireyler hem de kurumlar için sürdürülebilir ve kapsayıcı bir dijital ekonomi vizyonu sunuyor. Peki, Stellar (XLM) nedir, nasıl çalışır ve alana getirdiği yenilikler nelerdir? Gelin birlikte detaylıca inceleyelim.
Stellar’ın Tanımı ve Ortaya Çıkışı
Stellar (XLM) coin nedir sorusu, dijital finans dünyasına adım atan birçok kişinin merak ettiği bir konu. Basitçe ifade etmek gerekirse, Stellar, açık kaynaklı bir sınır ötesi ödeme ağı protokolü. Yani, farklı para birimleri arasında hızlı, güvenilir ve özellikle de düşük maliyetli işlemler yapmayı sağlayan bir dijital ağ. Geleneksel finansal sistemleri (bankalar, ödeme ağları gibi) blockchain teknolojisiyle bir araya getirerek bireyler ve kurumlar için daha erişilebilir ve verimli bir sistem kurmayı hedefliyor.
Stellar, 2014 yılında Ripple kurucularından Jed McCaleb tarafından Joyce Kim ile birlikte başlatıldı. Bu projenin arkasında, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Stellar Development Foundation (SDF) yer alıyor. SDF'nin temel misyonu, finansal kapsayıcılığı artırmak. Bu doğrultusunda da küresel finansal sisteme daha eşit erişim yaratıyor. Stellar ağı, bu hedefi gerçekleştirmek için özellikle gelişmekte olan ekonomilere, mikro finans çözümlerine ve sınır ötesi para transferlerine odaklanıyor.
Ağın kendi yerel kripto parası Lumens'tir ve XLM kısaltmasıyla biliniyor. XLM coin nedir sorusunun cevabı ise şu: XLM, Stellar ağındaki işlemleri kolaylaştırmak ve ağın spam'den korunmasını sağlamak için kullanılan bir fayda (utility) token'ı. Ayrıca ağdaki hesapların belirli bir minimum bakiyeye sahip olması ve akıllı sözleşme verileri için "kira" ödenmesi gibi amaçlarla da kullanılıyor. Kısacası, Stellar XLM coin ikilisi, bu hızlı ve ucuz transferlerin gerçekleşmesini sağlayan dijital altyapının kalbi olarak görülüyor.
Yani, Stellar ağı nedir ve ne amaçla kuruldu diye sorarsanız, amacı, herkesin nerede yaşadığına bakılmaksızın, dünya çapında, istikrarlı bir finansal ağa katılmasına olanak tanıyan daha erişilebilir bir sistem oluşturmak için blockchain'den yararlanmak. Peki, Stellar ağı nedir? Stellar, bu erişilebilirlik amacı doğrultusunda para veya token alışverişi için tasarlandı. Stellar Consensus Protocol'ü (SCP) kullanan açık kaynaklı bir protokol.
Stellar’ın Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları
XLM ne zaman çıktı sorusunun cevabı, Stellar ağının başlangıcına dayanıyor. Stellar projesi ve onun yerel para birimi (başlangıçta "stellars" olarak biliniyordu) resmi olarak 31 Temmuz 2014 tarihinde başlatıldı. Başlangıçta Jed McCaleb, Joyce Kim ve Stripe CEO'su Patrick Collison iş birliğiyle kâr amacı gütmeyen Stellar Development Foundation (SDF) oluşturuldu ve proje Stripe'tan 3 milyon dolarlık başlangıç fonu aldı. Ağ başladığında 100 milyar stellar vardı ve bunların %25'i finansal kapsayıcılık alanında çalışan diğer kâr amacı gütmeyen kuruluşlara verilecekti. Stripe, başlangıç yatırımı karşılığında ilk Stellar'ın %2'sini, yani 2 milyarını aldı. Kripto para birimi, orijinal olarak Stellar olarak bilinse de, daha sonra Lumens veya XLM olarak adlandırıldı. Bu da XLM coin tarihi için bir dönüm noktası.
Tarih boyunca Stellar, teknolojisini ve ekosistemini geliştirmek için önemli adımlar attı:
- 2014: Stellar kuruldu. Temmuz 2014'te Jed McCaleb, David Mazières ve Joyce Kim tarafından "herhangi bir para birimi çiftinde para göndermek ve almak için merkezi olmayan bir protokol" oluşturmak amacıyla piyasaya girdi. McCaleb, Stellar'ı kurmadan önce sınır ötesi ödemeler için bir ödeme ağı olan Ripple'ın kurucu ortağıydı. Temmuz 2013'te McCaleb, kurucu arkadaşlarıyla yaşadığı bildirilen anlaşmazlıklar nedeniyle Ripple'dan ayrıldı. Stellar'ın 31 Temmuz 2014 tarihinde yayınlanan "Stellar'a Giriş" başlıklı blog yazısında, Stellar'ın kar amacı gütmeyen Stellar Development Foundation (SDF) tarafından geliştirileceği ve başlangıçtaki toplam token arzının tamamını (105,00 milyar XLM) kontrol edeceği duyuruldu. Ağ başlatıldığında 100 milyar Stellar (şimdiki adıyla XLM) oluşturuldu. Ağustos 2014'te, ilk Brezilya Bitcoin borsası Mercado Bitcoin, Stellar ağını kullanacağını duyurdu. Ancak Aralık 2014'te ağ, düğümlerin (node) fikir birliğine varamaması nedeniyle istemeden çatallandı (fork).
- 2015: Stellar, David Mazières tarafından oluşturulan yeni bir fikir birliği algoritması olan Stellar Consensus Protocol (SCP) ile yükseltilmiş bir protokol yayınladı. Bu yeni algoritmaya sahip protokol Kasım 2015'te aktif hale geldi. SCP'nin uygulanması, Stellar'ı Bitcoin gibi madencilik kullanılan Proof-of-Work (PoW) veya diğer sistemlerden farklı kılan temel özelliklerden biridir. Bu dönemde Stellar, Güney Afrika'daki Praekelt Vakfı'nın açık kaynaklı mesajlaşma platformu Vumi'ye entegre edildiği ve Vumi'nin Stellar protokolünü kullanarak cep telefonu konuşma süresini para birimi olarak kullanacağı duyuruldu. Ayrıca mikrofinans kurumlarına destek olmak için Oradian ile ortaklık kuruldu.
- 2016: Deloitte, sınır ötesi ödeme uygulaması Deloitte Digital Bank'ı oluşturmak için Stellar ile entegrasyonunu duyurdu. Aralık 2016'da Stellar'ın ödeme ağının Filipinler'deki mobil ödeme girişimi Coins.ph, Hindistan'daki ICICI Bank, Afrika mobil ödeme firması Flutterwave ve Fransız havale şirketi Tempo Money Transfer'i içerecek şekilde genişlediği duyuruldu.
- 2017: Stellar'ın ticari kolu olan Lightyear.io, Mayıs 2017'de faaliyete geçti. Ekim 2017'de Stellar, Güney Pasifik bölgesinde sınır ötesi işlemleri kolaylaştırmak için IBM ve KlickEx ile ortaklık kurdu. IBM tarafından geliştirilen sınır ötesi ödeme sistemi, bölgedeki bankalarla ortaklıkları içeriyordu. Bu IBM Stellar ortaklığı, Stellar'ın kurumsal alanda ne kadar ciddiye alındığını gösteren önemli bir adımdı. Aralık 2017'de, Nijerya merkezli havale platformu SureRemit ile Stellar'ın ortaklığı duyuruldu.
- 2018: Stellar, 70'ten fazla ülkeye sınır ötesi ödemeler için TransferTo ile anlaşma imzaladı. Ayrıca ödemeler ve varlık tokenizasyonu için Şeriat uyumluluk sertifikası alan ilk dağıtılmış teknoloji defteri oldu ve çift destekli stablecoin projesi için IBM tarafından ortak olarak seçildi. Eylül 2018'de Lightyear Corporation, Chain, Inc.'i satın aldı ve birleşen şirket Interstellar olarak adlandırıldı.
- 2019: Stellar, 28 Ekim 2019'da validator oylamasıyla yıllık %1'lik enflasyon mekanizmasını sonlandırdı. Ardından, 4 Kasım 2019'da SDF, toplam 55,442,095,285.7418 Lumen'i yakarak (ulaşılamaz adreslere göndererek) Lumen varlıklarını azalttığını ve toplam arzı yaklaşık 50 milyara düşürdüğünü duyurdu. Bu hamle kısa vadeli bir fiyat artışına neden olsa da, ralli çabuk söndü.
- 2020-2024 ve Sonrası: Ekim 2020'de SDF, Şubat 2021'de piyasaya giren USDC desteğini duyurdu. Ocak 2021'de Ukrayna Dijital Dönüşüm Bakanlığı, Ukrayna dijital altyapısının geliştirilmesinde Stellar ile işbirliği ve ortaklık duyurdu. Bu, Stellar'ın dijital para projeleri alanındaki rolünü gösteren önemli bir gelişmeydi. 2021'de Franklin Templeton, Stellar'ı kullanarak ilk tokenlaştırılmış ABD yatırım fonunu başlattı. Haziran ve Temmuz 2021'de sırasıyla Protocol 17 (varlık ihraççılarının regülasyon uyumluluğu için varlıkları iptal etme yeteneği) ve Protocol 18 (Otomatik Piyasa Yapıcılar - AMM'ler) uygulandı. Mart 2022'de Stellar ve Ethereum arasında bir köprü protokolü olan Starbridge duyuruldu. Haziran 2022'de off-chain ödeme kanallarını tanıtan Protocol 19 uygulandı. Ekim 2022'de Anchor finansal aracıların Stellar üzerinde hizmet sunmasına yardımcı olacak Stellar Anchor Platformu duyuruldu. 2023 yılında Soroban akıllı sözleşme platformunun beta testleri başladı ve 2024 başlarında tam olarak dağıtıldı. Bu, geliştiriciler için yeni DeFi ve NFT uygulamaları oluşturma kapısını açtı. Eylül 2023'te Circle'ın euro stablecoin'i EURC, Stellar'da piyasaya sürüldü. Ekim 2024'te Stellar, Mastercard ve Paxos ile ortaklıklarını duyurdu.
Stellar Neden Değerli?
Piyasada pek çok blockchain projesi varken, Stellar'ı değerli kılan unsurlar ne? Stellar'ın öne çıkan ve ağa değer katan özelilkleri şu şekilde:
Hızlı ve düşük maliyetli transferler
Stellar'ın temel vaadi hızlı ve düşük maliyetli transferler. Ağ, sınır ötesi ödemeleri çok hızlı (neredeyse anında, genellikle 6 saniyenin altında) ve inanılmaz derecede düşük maliyetle gerçekleştirebilir. İşlem maliyetleri tipik olarak 10.000 işlem için 1 sentten az bir miktarda. Ortalama işlem maliyeti 0.0009437 dolar civarında. Bu, özellikle geleneksel havale yöntemlerinin yavaş ve pahalı olduğu durumlar için büyük bir avantaj. Sınır ötesi para transferi alanında Stellar, bu hızı ve düşük maliyetiyle fark yaratıyor.
Finansal kapsama açısından gelişmekte olan ülkelere odak
SDF'nin misyonu doğrultusunda Stellar, bankacılık hizmetlerinin dışında kalan veya yetersiz hizmet alan kişilere finansal hizmetlere erişim sağlamayı hedefliyor. Gelişmekte olan ülkeler için mikro finans çözümleri sunuyor. Stellar Aid Assist gibi projelerle, yardım kuruluşlarının (UNHCR, IRC gibi) nakit yardımı doğrudan ihtiyaç sahiplerine hızlı, şeffaf ve düşük maliyetli bir şekilde ulaştırmasını sağlıyor. Bu sistemde alıcıların banka hesabına ihtiyacı yok, sadece bir mobil telefon yeterli. Yardımlar dijital cüzdanlara stablecoin (dijital dolar gibi) olarak gönderilebiliyor, bu da yerel para biriminin değer kaybına karşı koruma sağlıyor. Ayrıca, dünya genelindeki 450 binden fazla nakitten kriptoya geçiş noktası (ramp) sayesinde insanlar dijital varlıkları nakit paraya çevirebilir veya tam tersini yapabilir. MoneyGram gibi ortaklarla yapılan işbirlikleri bu erişimi daha da arttırıyor.
Açık kaynaklı yapı ve güçlü bir topluluk
Stellar, açık kaynak blockchain protokolü ve kod tabanı GitHub'da barındırılmakta. Bu, herkesin ağı incelemesine, geliştirmesine ve üzerinde inşa etmesine olanak tanıyor. Stellar Community Fund (SCF) gibi programlarla, ağ üzerinde inşa eden geliştiricilere ve girişimlere finansal destek sağlıyor. Bazen 100.000 XLM'e kadar ödüller bile sunduğu oluyor.
Güçlü iş birlikleri
Stellar'ın değerini artıran önemli bir faktör, güçlü kurumsal iş birlikleri (IBM, MoneyGram) ve diğer kuruluşlarla olan ortaklıkları. Daha önce bahsedilen IBM, MoneyGram, Deloitte, TransferTo, Mastercard, Paxos gibi şirketlerin yanı sıra, Franklin Templeton gibi finans devlerinin tokenlaştırılmış fonlar için Stellar'ı seçmesi, WisdomTree gibi kurumların varlık tokenizasyonunda Stellar'ı kullanması ve UNHCR, IRC gibi yardım kuruluşlarının insani yardım dağıtımı için Stellar'a güvenmesi, ağın gerçek dünya uygulamalarındaki kullanımının altını çiziyor.
Verimlilik ve ölçeklenebilirlik
Stellar Consensus Protocol (SCP), Bitcoin gibi PoW sistemlerine kıyasla çok daha az enerji kullanan bir konsensüs mekanizması. Bu noktada, Stellar ağındaki validator'lar (doğrulayıcılar), ağın fikir birliğine varmasında önemli bir rol oynuyor. SCP, Federated Byzantine Agreement (FBA) adı verilen bir modelin yapısı olarak karşımıza çıkıyor. Bir araştırmaya göre Stellar ağının ayak izi, 33.7 ABD evinin bir yıllık elektrik kullanımından kaynaklanan sera gazı emisyonlarına eşdeğer.
Ağ ölçeklenebilir bir yapıya sahip. Ledger başına 1.000 adede kadar işlemi işleyebilir ve 2015'ten bu yana on milyarlarca işlemi başarıyla gerçekleştirdi. Özellikle Soroban akıllı sözleşme platformu, çok çekirdekli ölçeklendirme gibi özelliklerle performans artışı ve ölçeklenebilirlik düşünülerek tasarlandı.
Varlık tokenizasyonu
Stellar, reel dünya varlıklarını (stablecoinler, menkul kıymetler, fonlar vb.) dijital varlıklara dönüştürmek (tokenize etmek) için ideal bir platform olarak sunulmakta. Ağ, ihraççılara KYC gereksinimleri, çoklu imza kontrolü, varlıkları onaylama, iptal etme ve dondurma gibi yerleşik özellikler sunarak düzenleyici uyumluluğu kolaylaştırıyor. USDC, EURC gibi güvenilir stablecoinlerin Stellar üzerinde bulunması, istikrarlı değer transferini mümkün kılıyor. Stellar Asset Sandbox gibi araçlar, kodlama bilgisi olmadan varlık ihraç sürecini keşfetmeye olanak tanıyor.
DeFi ve akıllı sözleşmeler (Soroban)
Stellar, Soroban adlı Rust tabanlı, geliştirici dostu bir akıllı sözleşme platformu ile merkeziyetsiz finans (DeFi) uygulamalarının geliştirilmesini destekliyor. Soroban, ölçeklenebilirlik ve pratiklik için tasarlanmıştır ve geliştiricilerin hızlı bir şekilde başlaması için araçlar (SDK'lar, CLI, RPC sunucu, sandbox) sunuyor. Bu, Stellar ağı üzerinde borç verme, ödünç alma ve staking protokolleri, cüzdan entegrasyonları, farklı blockchain'ler arası köprüler ve oracle (veri beslemesi) hizmetleri gibi çeşitli DeFi uygulamalarının oluşturulmasına olanak tanıyor. SCF, Soroban üzerinde inşa eden projelere de destek sağlıyor.
Çapraz para birimi işlemleri ve DEX
Stellar, herhangi bir para birimi çifti arasında işlemi doğrudan veya XLM'i bir "köprü para birimi" olarak kullanarak kolaylaştırabiliyor. Ağ, kullanıcıların farklı para birimleri tutsa bile belirli bir para biriminde ödeme göndermesine olanak tanıyor ve otomatik olarak döviz miktarını çeviriyor (forex conversion). Ayrıca, ağ üzerinde yayınlanan çeşitli para birimleri ve tokenler arasında eşler arası ticareti kolaylaştıran yerleşik Stellar DEX (Merkeziyetsiz Borsa) bulunuyor.
Anchor, Ramps ve “validatör” sistemi
Anchors (Çapalar), Stellar ağını geleneksel bankacılık sistemlerine bağlayan güvenilir kuruluşlar. Bunlar, fiat para birimlerinin (USD, EUR gibi) ağ üzerindeki dijital karşılıklarına (stablecoinler) veya tam tersine dönüştürülebileceği "on-ramp" (giriş) ve "off-ramp" (çıkış) hizmetleri sağlarlar. Stellar Ramps, uygulamaların bu küresel anchor ağına tek bir entegrasyon standardıyla bağlanmasını sağlayan bir dizi açık standart olarak karşımıza çıkıyor. Bu sistem, kullanıcıların dünya çapında nakit yatırma ve çekme noktalarına erişmesini sağlıyor.
Son olarak, Stellar ağındaki validator'lar (doğrulayıcılar), ağın fikir birliğine varmasında önemli bir rol oynuyor. Bu özellikler bir araya geldiğinde, Stellar'ın teknik olarak gelişmiş bir blockchain olmanın ötesinde, gerçek dünyada finansal hizmetlere erişimi ve verimliliği artırmayı hedefleyen, işbirlikçi ve misyon odaklı bir proje olduğu ortaya çıkıyor. XLM ne işe yarar sorusunun cevabı da bu noktalarda saklı: XLM, bu ekosistemin işleyişini sağlayan, işlem maliyetlerini düşüren ve farklı varlıklar arasında köprü kuran temel bir token.
Stellar’ın Kurucusu Kim?
Stellar kurucusu kim sorusunun net cevabı, kripto para ve blockchain dünyasının tanınmış isimlerinden biri olan Jed McCaleb. Peki, Jed McCaleb kimdir? Kendisi internet ve teknoloji alanında daha önce de önemli projelere imza atmış bir girişimci. McCaleb, daha önce dünyanın en büyük Bitcoin borsalarından biri haline gelen ancak sonradan büyük bir hack olayıyla kapanan Mt. Gox'un kurucusuydu. Ayrıca, sınır ötesi ödemeler alanında faaliyet gösteren bir başka popüler blockchain projesi olan Ripple'ın da kurucu ortağı.
Ancak McCaleb, Ripple'dan 2013 yılının Temmuz ayında bildirilen anlaşmazlıklar nedeniyle ayrıldı. Ripple'dan ayrıldıktan sonraki vizyonu, Stellar'ı kurarak daha önce PayPal'ın tam olarak başaramadığını düşündüğü bir şeyi gerçekleştirmekti. Planı, küresel finansal sistemini herkes için daha erişilebilir ve ucuz hale getirmeyi hedefleyen ve sınır ötesi para transferine odaklanan yeni bir ağ oluşturmaktı. Projeye başlangıçta "Secret Bitcoin Project" adını vermiş ve alfa test kullanıcıları aramıştı. Stellar'ın kuruluşunda Jed McCaleb'e eski avukat Joyce Kim de eşlik etti.
Projenin arkasındaki ana güç ve geliştirme ekibinin kaynağı, Stellar Development Foundation (SDF). SDF'nin rolü ve yönetimi, ağın büyümesini, gelişimini ve misyonunu ilerletmeyi içeriyor. Kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak, SDF, ekosistem katılımcılarıyla iş birliği içinde ağın stratejik yönünü belirliyor, ağ üzerinde inşa eden geliştiricilere finansman sağlar (SCF aracılığıyla) ve kamu/özel sektör paydaşlarıyla ortaklıklar kurarak ve diyalog yoluyla teknolojinin geleceğini şekillendirmeye çalışıyor. SDF'nin şu anki CEO'su ve Yönetici Direktörü Denelle Dixon olarak karşımıza çıkıyor.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Stellar ağı ve XLM token'ı hakkında merak edilenler, özellikle blockchain teknolojisine yeni adım atanlar veya sınır ötesi ödeme çözümleriyle ilgilenen kullanıcılar için oldukça fazla. Bu bölümde, Stellar hakkında en çok sorulan konulara kısa ve net yanıtlar sunacağız.
- Stellar nedir ve ne amaçla kuruldu, ne işe yarar?: Stellar, sınır ötesi para transferlerini hızlı, düşük maliyetli ve erişilebilir hale getiren açık kaynaklı bir blockchain ağıdır. Bankasız kesimlere finansal hizmet sunmayı hedefler.
- XLM coin nedir, nasıl çalışır?: XLM (Lumens), Stellar ağının yerel token’ıdır. İşlem ücretlerini ödemek, hesaplar arası değer transferini kolaylaştırmak ve spam işlemleri önlemek için kullanılır.
- Stellar’ı kim kurdu ve neden Ripple’dan ayrıldı?: Stellar, Ripple'ın kurucu ortaklarından Jed McCaleb ve Joyce Kim tarafından 2014'te kuruldu. McCaleb, Ripple’ın merkeziyetsizlikten uzaklaştığını düşündüğü için ayrılarak daha açık ve erişilebilir bir sistem kurmak istedi.
- Stellar hangi sorunları çözmeyi hedefliyor?: Stellar, yavaş ve pahalı sınır ötesi para transferlerini, finansal hizmetlere erişimi olmayan bireylerin problemlerini ve geleneksel sistemlerdeki aracı bağımlılığını çözmeyi amaçlar.
- Stellar güvenli ve ölçeklenebilir mi?: Evet. Stellar, enerji verimli ve hızlı işlem onayları sunan Stellar Consensus Protocol (SCP) ile çalışır. Ağ saniyede binlerce işlemi işleyebilir ve düşük karbon ayak izine sahip.
Stellar ağı ve XLM token’ın finansal dönüşümdeki rolünü keşfetmeye devam etmek için JR Kripto Rehber serisini inceleyin.
