Jito (JTO) Nedir?

Solana, hızlı işlemleri, düşük maliyetleri ve canlı geliştirici topluluğuyla kripto dünyasında parlayan bir yıldız haline geldi. Bu hareketli ekosistemde öne çıkan projelerden biri de Jito (JTO). Sadece bir likit staking protokolü olmanın ötesine geçen Jito, Solana’daki MEV (Maksimum Çıkarılabilir Değer) sorununa odaklanıyor ve daha adil bir yapı sunmayı hedefliyor. Böylece, yalnızca bireysel yatırımcılara değil, tüm Solana ağına katkı sağlayan önemli bir altyapı katmanı haline geliyor.

Bu rehberde, Jito'nun ne işe yaradığından nasıl çalıştığına, likit staking ve MEV gibi kavramlardan protokolün gelişimine ve gelecek potansiyeline kadar pek çok konuyu ele alacağız. Eğer siz de Solana üzerinden pasif gelir elde etmek ya da ekosistemin yönetişim süreçlerine katılmak istiyorsanız, bu yazı tam size göre.

Jito’nun Tanımı ve Ortaya Çıkışı

Jito, Solana ağı üzerinde çalışan ve hem likit staking hem de MEV altyapısı sunan yenilikçi bir protokoldür. Blockchain dünyasında Maksimum Çıkarılabilir Değer (MEV), hem bir fırsat hem de tartışmalı bir konu. Doğrulayıcılar, işlemleri bloklara eklerken sıralamayı kendi lehlerine manipüle edebilir. Bu da arbitraj fırsatları, tasfiyeler ve hatta “sandwich saldırıları” gibi tekniklerle ekstra gelir elde etmelerine neden olur. Ancak bu durum, özellikle Solana gibi yüksek işlem hacmine sahip ağlarda spam artışına ve ağ tıkanıklığına yol açabiliyordu.

Jito, bu sorunu çözmek için özel bir MEV altyapısı geliştirdi. Bu sistemin merkezinde, Solana Labs’ın istemcisinin geliştirilmiş versiyonu olan Jito-Solana doğrulayıcı istemcisi yer alıyor. Bu istemci, MEV gelirlerini verimli ve şeffaf bir şekilde işlemek için ek işlevler sunuyor.

Bu sistem sayesinde kullanıcılar, SOL token’larını stake ederken aynı zamanda bu varlıkların likiditesini de koruyabiliyor. Geleneksel staking sistemlerinde token’lar belirli bir süre boyunca kilitlenir ve bu süreçte kullanılamaz hale gelir. Jito ise bu sınırlamayı ortadan kaldırarak, stake edilen varlıkların DeFi ekosisteminde teminat olarak kullanılmasına ya da ek kazanç fırsatlarında değerlendirilmesine olanak tanır.

Jito’nun sunduğu likit staking token’ı olan jitoSOL, bu yapının merkezinde yer alır. Kullanıcılar SOL’larını Jito aracılığıyla stake ettiklerinde, karşılığında jitoSOL alırlar. Bu token yalnızca geleneksel staking ödüllerini değil, aynı zamanda MEV gelirlerini de otomatik olarak biriktirir. Bu sayede jitoSOL’un değeri zamanla SOL karşısında sürekli artar. Yani cüzdanınızdaki jitoSOL miktarı sabit kalsa da, her bir jitoSOL’un temsil ettiği SOL miktarı zamanla büyür. Bu mekanizma, Jito’yu diğer likit staking çözümlerinden ayıran en önemli farklardan biri olarak öne çıkar ve “jitoSOL nedir?” sorusuna oldukça net bir yanıt verir.

Jito’nun bir diğer önemli hedefi ise Solana ağındaki doğrulayıcıların performansını artırmak ve MEV fırsatlarını şeffaf bir şekilde yönetmek. MEV, blok üreticilerinin, yani doğrulayıcıların, işlemleri sıraya koyma ya da dahil etme biçiminden elde edebileceği maksimum kazancı ifade ediyor. Jito, bu kazancı sadece doğrulayıcılarla sınırlı tutmak yerine, adil bir şekilde staker’lara da dağıtarak hem kullanıcıyı ödüllendirir hem de ağ sağlığına katkı sağlar. Aynı zamanda spam işlemleri azaltarak Solana’daki tıkanıklığı önlemeye yardımcı olur. Bu yönüyle Jito, Solana ekosisteminde verimliliği artıran bir protokol olarak görülmekte.

Jito, 2021 yılında Jito Labs tarafından geliştirildi ve o zamandan bu yana sağlam bir teknolojik altyapı ve ürün geliştirme sürecinden geçti. Bilindiği gibi pek çok kripto projesi hızlıca token çıkarıp piyasaya girmeyi tercih ediyor, ancak Jito için durum bu değil. Zira, Jito, 2021’de kurulup JTO token’ını ancak 2023 sonunda tanıtabildi. Yani, projenin olgunlaşması için zaman harcandı. 2023 sonunda tanıtılan JTO token’la birlikte yönetişim modeli de devreye girdi.

Jito’nun MEV ödüllerini staker’lara dağıtması ise klasik staking’in ötesinde bir değer önerisi sunuyor. Bu sayede hem kullanıcı katılımı hem de likidite artıyor. Yani bu sistem, yalnızca pasif gelir elde etmek isteyenler için değil, DeFi ekosisteminde daha aktif olmak isteyen kullanıcılar için de oldukça cazip. “Çift katmanlı getiri” modeli sayesinde Jito, rakiplerinden ayrışıyor. Bu da doğrudan Jito’nun Toplam Kilitli Değer’ine (TVL) ve pazar payına olumlu yansıyor.

Jito’nun Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları

Jito Labs, 2021 yılında Lucas Bruder ve Zanyar Sherwani tarafından kuruldu. Proje, daha en başından itibaren güçlü bir finansal destekle yola çıktı. Aralık 2021’de 2.1 milyon dolarlık bir tohum yatırım (Seed) alırken, 2022’nin Ağustos ayında Multicoin Capital, Framework Ventures ve Alameda Research gibi kripto dünyasının önde gelen isimlerinden 10 milyon dolarlık bir Seri A yatırımı topladı.  Jito’nun likit staking çözümü, Solana popülaritesiyle hızlıca benimsendi. Aynı yılın Eylül ayında, Jito ağı 200 doğrulayıcıya ulaştı ve stake edilen SOL’ların %15’inden fazlasını kapsar hale geldi.  

2023 Şubat ayına gelindiğinde, Jito’nun MEV altyapısı Figment gibi büyük doğrulayıcılar tarafından aktif olarak kullanılmaya başlandı. Aynı dönemde hem teknik altyapının (MEV) hem de yönetişim modelinin (JTO token) devreye alınması da dikkat çekti. Bu yaklaşım sayesinde kullanıcılar teknik avantajlar kazanmanın yanı sıra, yönetişim süreçlerine katılarak protokolün geleceğinde de söz sahibi olabiliyor.

JTO token, 7 Aralık 2023’te resmen piyasaya sürüldü. Bu lansmandan önce, 25 Kasım’da sona eren kapsamlı bir “Jito Airdrop” kampanyası düzenlendi. Toplam arzın %10’u, yani 100 milyon JTO, topluluğa dağıtıldı. Airdrop’tan faydalananlar arasında jitoSOL tutanlar, DeFi protokollerinde jitoSOL kullananlar ve Jito’nun MEV istemcisini işletenler yer aldı.

2025’e gelindiğinde, jitoSOL’un DeFi protokollerinde teminat olarak kullanımı iyice yaygınlaştı. 2024 yılında Solana DeFi ekosistemi toparlanarak 3.8 milyar dolarlık bir TVL’ye ulaştı ve bu yükselişte jitoSOL’un katkısı büyük oldu. 1 Temmuz 2025’te Jito Foundation, Anchorage Digital ile önemli bir stratejik ortaklık kurdu. ABD’de federal düzeyde yetkilendirilmiş ilk kripto bankası olan Anchorage üzerinden jitoSOL’un saklama, basım ve geri alım işlemleri desteklenmeye başladı. Bu sayede jitoSOL, kurumsal benimsenme açısından büyük bir adım atmış durumda.  

Jito Neden Değerli?

Jito'nun değeri, sunduğu yenilikçi özellikler ve Solana ekosistemine sağladığı katkılarla oldukça açık bir şekilde karşımıza çıkıyor. Aşağıdaki başlıklarda, Jito’yu değerli yapan maddeleri özetledik:

Çift katmanlı getiri ve likidite

Jito, kullanıcılara geleneksel staking ödüllerinin yanı sıra MEV getirileri de sağlayarak çift katmanlı bir kazanç modeli sunuyor. Bu, stake edilen SOL'un pasif gelir potansiyelini önemli ölçüde artırıyor. Ayrıca, jitoSOL aracılığıyla stake edilmiş SOL'un likiditesini korur. Bu, "staking + likidite çözümü" arayan kullanıcılar için kritik bir avantaj, zira varlıklarını kilitli tutmak yerine DeFi protokollerinde teminat olarak kullanabilir veya ek getiriler için değerlendirebilirler. Bu esneklik, Jito'yu Solana DeFi ekosisteminde merkezi bir oyuncu haline getiriyor ve "JTO coin ne işe yarar" sorusunun temel yanıtlarından birini oluşturur.

Merkeziyetsiz ve şeffaf MEV yönetimi

Jito, Solana’daki MEV yönetimini daha merkeziyetsiz, şeffaf ve katılımcı bir modele dönüştürme konusunda öncü bir rol üstleniyor. Geliştirdiği Block Engine ve Bundle sistemleri sayesinde, MEV fırsatları açık artırma yoluyla yakalanıyor ve bu gelirler adil bir şekilde staker’lara dağıtılıyor. Aynı zamanda ağdaki spam ve tıkanıklık da azaltılıyor. Bu mekanizma, Jito’yu “Solana MEV protokolü” açısından öne çıkaran önemli bir yenilik. Jito’nun MEV sisteminin üç ana bileşenini şu şekilde inceleyelim:

1. Bundles (İşlem Paketleri): MEV arayıcıları (searcher’lar), "ya hep ya hiç" prensibiyle yürütülmesi gereken işlemleri paketler halinde Jito’ya gönderiyor. Paketlerin içine bahşiş (tip) ekleyerek, işlemlerinin öncelik kazanmasını sağlayabiliyorlar. Bu yöntem, ağdaki işlem verimliliğini artırırken tıkanıklığı da azaltıyor.
2. Block Engine (Blok Motoru): Bu sistem, MEV arayıcılarıyla doğrulayıcılar arasında zincir dışı bir açık artırma alanı oluşturuyor. Her paket kombinasyonu simüle edilerek, en yüksek değeri sunanlar seçiliyor ve bunlar bir sonraki bloğa dahil ediliyor. Böylece Solana’nın blok alanı daha verimli kullanılıyor, aynı zamanda kötü niyetli MEV yöntemleri engellenmiş oluyor.
3. Relayer (Aktarıcı): Bu bileşen, işlemleri bağımsız bir sunucuda doğrulayıp filtreleyerek doğrulayıcıların yükünü azaltıyor. Ardından doğrulanmış işlemleri Block Engine’e ve doğrulayıcılara iletiyor.

Bu sistemin en önemli yönlerinden biri, doğrulayıcı ödül paylaşımı. Jito, MEV’den elde edilen geliri sadece doğrulayıcılarla değil, aynı zamanda bu doğrulayıcılara stake eden kullanıcılarla da adil bir şekilde paylaşıyor. Bu sayede doğrulayıcılar performans açısından teşvik ediliyor ve stakerlar yatırımlarından daha fazla getiri elde ediyor.

Buna ek olarak yakın zamanda Jito Labs, sandwich saldırılarını önlemek amacıyla mempool hizmetlerini geçici olarak durdurdu. Bu karar, kısa vadede bazı gelirlerden feragat edilmesine neden olsa da, uzun vadede ağın sağlığına önem verilmesi ile dengelendi.  

JTO token özellikleri ve yönetişimi

JTO token, Jito protokolünde yönetişimi sağlayan temel araçtır. “JTO yönetişim token” sahipleri; protokol parametreleri, ücret yapısı, hazine kullanımı ve doğrulayıcı seçimi gibi önemli konularda karar alma süreçlerine katılabilir. JTO token, Jito Network’ün yerel yönetişim token’ıdır ve platformun geleceğini şekillendirmede önemli bir rol üstlenir. “Jito token nedir?” ve “JTO coin ne işe yarar?” gibi soruların yanıtı, bu token’ın topluluğa sunduğu karar alma yetkilerinde gizli. JTO sahipleri, Jito DAO (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) aracılığıyla protokol üzerindeki kritik kararlarda söz sahibi olabilir. Bu kararlar arasında şunlar yer alır:

• Protokol güncellemeleri: Jito’nun altyapısında yapılacak değişiklikler ve iyileştirmeler için oy kullanma.
• Ücret yapısı ayarlamaları: JitoSOL staking havuzu ve (re)staking ağı üzerindeki ücret oranlarının belirlenmesi.
• Hazine yönetimi: DAO’nun elindeki JTO hazinesinin ve JitoSOL’dan elde edilen ücretlerin nasıl kullanılacağına dair yönlendirmelerde bulunma.
• Delegasyon stratejileri: StakeNet programlarının nasıl işleyeceği ve hangi doğrulayıcılara öncelik verileceği gibi konularda karar alma.
• Protokol parametreleri: Ağın genel performansını etkileyen diğer teknik ayarların optimize edilmesi.

JTO’nun toplam arzı 1 milyar token olarak belirlenmiş durumda. Bu arz, farklı paydaşlara dengeli şekilde dağıtılmış:

• Topluluk Gelişimi: %34.3
• Ekosistem Gelişimi: %25
• Çekirdek Katkıda Bulunanlar: %24.5
• Yatırımcılar: %16.2
• Airdrop: %10 (100 milyon JTO)

2023 sonuna doğru yapılan airdrop, 25 Kasım’da sona eren bir puanlama sistemiyle dağıtıldı. jitoSOL tutanlar, jitoSOL’u DeFi protokollerinde kullananlar ve Jito-Solana MEV istemcisi işletenler gibi ağın büyümesine katkı sağlayan kullanıcılar bu dağıtımdan faydalandı. Yatırımcılara ve çekirdek katkıcılara ayrılan token’lar, uzun vadeli taahhüdü teşvik etmek amacıyla vesting programına tabi tutuldu. Bu token’lar, 1 yıllık kilit süresinden sonra 3 yıla yayılacak şekilde kademeli olarak serbest bırakılıyor.  

Bu sırada, JTO/SOL dahil çeşitli işlem havuzu Solana tabanlı birçok projede aktif:

Proje	Havuz
Raydium	JTO/SOL
Raydium	JTO/SOL
Orca	JTO/USDC
Orca	JTO/USDC
Kamino	JitoSOL/JTO
Kamino	JitoSOL/JTO
Kamino	JitoSOL/SOL
Kamino	JitoSOL/JUP
Meteora	JitoSOL/JUP

MEV ile Solana ekosisteminde lider konum  

Jito, Solana üzerindeki en büyük likit staking protokollerinden biri olarak öne çıkıyor. Marinade Finance ile birlikte pazarın önemli bir bölümünü elinde tutuyor. Özellikle jitoSOL, Solana ekosisteminin en likit LST’lerinden biri haline geldi. Şubat 2025 itibarıyla, Solana’daki en büyük LST konumuna ulaştı ve yıllık bazda %129’luk bir artışla yaklaşık 3.2 milyar dolarlık TVL'ye (Toplam Kilitli Değer) ulaştı. Yani Jito, “Solana likit staking” pazarında güçlü bir konuma sahip.

Jito stake sistemi ve jitoSOL

Jito’nun stake sistemi, Solana ekosisteminde SOL sahiplerine hem pasif gelir elde etme hem de varlıklarını likidite kaybetmeden değerlendirme imkânı sunuyor. Böylece Jito’nun değerini sağlayan gelişmelerden biri oluyor. Sistem oldukça kullanıcı dostu: SOL token’larınızı Jito’nun stake havuzuna yatırıyorsunuz, karşılığında da jitoSOL adı verilen likit staking token’ını alıyorsunuz. jitoSOL’un en önemli özelliği, değerinin iki farklı ödül kaynağından beslenmesi:

• Solana staking ödülleri: Doğrulayıcılara dağıtılan klasik staking gelirleri.
• MEV getirileri: Blok üretimi sırasında ortaya çıkan arbitraj, tasfiye ya da “sandwich saldırısı” gibi işlemlerden elde edilen kazançlar.

Jito, bu MEV fırsatlarını toplar ve gelirleri jitoSOL sahiplerine adil şekilde dağıtır. Bu sayede jitoSOL’un değeri, zamanla sürekli olarak SOL’a göre artış gösterir. Yani, cüzdanınızdaki jitoSOL miktarı sabit kalabilir; ancak her bir jitoSOL token’ı, zamanla daha fazla SOL temsil etmeye başlar. Kullanıcılar istedikleri zaman jitoSOL’larını çözüp, ilk yatırdıklarından daha fazla SOL geri alabilirler. Bu da jitoSOL’un bileşik getirili bir yatırım gibi çalışmasını sağlar ve onu uzun vadeli yatırımcılar için oldukça cazip hale getirir.

Jito’nun Kurucusu Kimdir?

Jito, 2021 yılında Lucas Bruder ve Zanyar Sherwani tarafından kurulan Jito Labs tarafından geliştirildi. Bu iki isim, Jito’nun ilk vizyonunu oluşturan ve projenin teknik temelini atan kilit figürler. Jito Labs’ın merkezi ABD’nin Virginia eyaletinde, Arlington’da yer alıyor. Ekip, Solana altyapısına hâkim, staking ve MEV konularında uzmanlaşmış geliştiricilerden oluşuyor. Özellikle Zanyar Sherwani’nin liderlik anlayışı ve ekipleri motive etme konusundaki yaklaşımı, Jito Labs’ın başarı hikâyesinde önemli bir yer tutuyor.

Bir blockchain projesinin başarısı çoğu zaman arkasındaki ekipte saklıdır. Jito Labs’ın kurucuları ve teknik kadrosu, Solana, MEV ve staking gibi karmaşık alanlarda derin bilgi birikimine sahip.

Jito, başından beri açık kaynaklı bir proje olarak geliştiriliyor. Bu sayede dünya genelinden geliştiricilerin katkı sunmasına da olanak tanınıyor. Jito-Solana doğrulayıcı istemcisi, GitHub üzerinden açık şekilde erişilebilir durumda.   Açık kaynak kod ve DAO tabanlı yönetişim, Jito’nun zaman içinde hem daha dayanıklı hem de daha esnek bir yapıya kavuşmasını sağlıyor. Kapalı kaynaklı projeler çoğunlukla tek bir ekibin vizyonuna bağlı kalırken, Jito gibi topluluk odaklı projeler, kolektif zekadan ve global katkılardan faydalanarak çok daha hızlı gelişebiliyor.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Aşağıda, Jito ile ilgili olarak sıkça sorulan bazı sorular ve cevaplarını bulabilirsiniz:

• Jito nedir ve nasıl çalışır?: Jito, Solana ağı üzerinde çalışan bir likit staking ve MEV altyapı protokolüdür. Kullanıcılar SOL token’larını Jito’ya stake ettiğinde karşılığında jitoSOL alırlar. jitoSOL, yalnızca klasik staking ödüllerini değil, aynı zamanda Jito’nun MEV sisteminden gelen ek gelirleri de biriktirir. Jito, bu MEV fırsatlarını doğrulayıcılar ve arayıcılar arasında şeffaf bir açık artırma sistemiyle yakalar ve elde edilen kârları staker’lara adil şekilde dağıtır. Böylece kullanıcılar hem likiditelerini kaybetmeden staking yapabilir hem de ekstra gelir elde edebilir.
• jitoSOL nedir, nasıl elde edilir?: jitoSOL, Jito Network’ün likit staking token’ıdır. Kullanıcılar, Solana’nın yerel token’ı olan SOL’u Jito platformunda stake ederek jitoSOL elde eder. Bu token, stake edilen SOL’u temsil eder ve hem staking ödüllerini hem de MEV gelirlerini otomatik olarak biriktirir. Bu sayede, jitoSOL’un değeri zamanla SOL’a karşı artar. Kullanıcılar, ellerindeki jitoSOL’u sadece bekletmekle kalmaz; aynı zamanda bunu DeFi protokollerinde teminat olarak kullanabilir veya likidite havuzlarına ekleyerek ek getiri fırsatlarından da faydalanabilir.
• JTO token ne işe yarar?: JTO token, Jito Network’ün yerel yönetişim token’ıdır. JTO sahipleri, Jito DAO aracılığıyla protokolün geleceğine yön verecek kararlarda oy kullanma hakkına sahiptir. Bu kararlar arasında stake havuzu ücretlerinin belirlenmesi, hazine yönetimi, delegasyon stratejileri ve protokolde yapılacak teknik güncellemeler yer alır. JTO, Jito’nun topluluk odaklı bir şekilde gelişmesini sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Kullanıcılar yalnızca yatırımcı değil, aynı zamanda aktif karar alıcı olarak da ekosisteme katkıda bulunabilirler.
• Jito ile Solana’daki diğer staking protokolleri arasındaki fark nedir?: Jito’yu diğer Solana staking protokollerinden ayıran temel fark, likit staking hizmetine ek olarak MEV (Maksimum Çıkarılabilir Değer) optimizasyonuna odaklanmasıdır. Jito, özel olarak geliştirdiği MEV altyapısı, yani Jito-Solana istemcisi, Blok Motoru ve Paketler (Bundles) sayesinde, MEV fırsatlarını verimli bir şekilde yakalar ve bu ek gelirleri staker’lara adil biçimde dağıtır. Marinade Finance gibi diğer büyük protokoller de likit staking hizmeti sunar; ancak Jito’nun MEV merkezli yapısı ve bu geliri toplulukla paylaşma yaklaşımı, projeye benzersiz bir rekabet avantajı kazandırır. Bu fark, özellikle “Jito vs. Marinade” gibi karşılaştırmalarda Jito’nun konumunu açıkça ortaya koyar.
• Jito’nun MEV sisteminin özelliği nedir?: Jito’nun MEV sistemi, Solana ağındaki MEV işlemlerini daha şeffaf, adil ve verimli bir şekilde yönetmek amacıyla geliştirilmiştir. Bu sistemin merkezinde yer alan Blok Motoru, MEV arayıcılarının işlem paketlerini (bundles) doğrulayıcılara açık artırma yöntemiyle sunmasına olanak tanır. Doğrulayıcılar, kendileri için en kârlı işlem paketlerini seçer ve elde edilen MEV gelirleri, doğrulayıcılar ile onlara stake eden kullanıcılar arasında adil şekilde paylaşılır. Bu yapı yalnızca kazancı artırmakla kalmaz, aynı zamanda ağ tıkanıklığını azaltır ve kullanıcıları zararlı MEV uygulamalarından korur.
• JTO nasıl alınır, hangi ağda çalışır?: JTO token, Solana blockchaini üzerinde çalışan bir kripto para birimidir. JTO satın almak isteyen kullanıcılar; Binance, Coinbase, Kraken ya da CEX.IO gibi popüler kripto borsalarını tercih edebilir. Bu platformlar genellikle kredi kartı, banka transferi veya e-cüzdan gibi çeşitli ödeme yöntemlerini destekler. Satın alınan JTO token’lar, doğrudan borsa cüzdanında tutulabileceği gibi, daha fazla kontrol ve güvenlik için Solana uyumlu bir gözetimsiz cüzdana (örneğin Trust Wallet) da aktarılabilir

Solana ekosisteminde pasif gelir elde etmek ve yönetişime katılmak isteyenler için Jito hakkında kapsamlı içerikler JR Kripto’da sizleri bekliyor.