EOS, blockchain dünyasına hızlı giriş yapan projelerden biriydi; yüksek hız, sıfıra yakın maliyet ve milyonlarca kullanıcıyı aynı anda kaldırabilen güçlü bir altyapı vaat etti. 2018’deki ses getiren lansmanından bu yana EOS, hem teknik mimarisi hem de topluluğuyla dikkat çeken platformlardan biri oldu. Akıllı sözleşmelerden oyunlara, DeFi protokollerinden kurumsal uygulamalara kadar geniş bir yelpazede çözümler sunan EOS, bugün hâlâ “yüksek performanslı blockchain” denildiğinde akla gelen ilk isimlerden biri. Gelin, EOS’un ne sunduğuna ve neden yıllardır konuşulmaya devam ettiğine birlikte bakalım.
Not: 2025 Mayıs itibarıyla EOS ağı ve token’ı Vaulta olarak yeniden markalaşma sürecine girmiştir (1 EOS = 1 A token olarak swap imkânı duyurulmuştur).
EOS’un Tanımı ve Ortaya Çıkışı
EOS, yüksek performanslı ve ölçeklenebilir bir blockchain platformudur. Ethereum gibi akıllı sözleşmeleri ve merkeziyetsiz uygulamaları (dApp’leri) destekler, ancak EOS’un farkı, kullanıcı işlemlerinde ücret almaması ve saniyede milyonlarca işlem yapabilecek şekilde tasarlanmış olmasıdır. Bu amaçla EOS, adeta bir işletim sistemi gibi çalışarak hesap yönetimi, kimlik doğrulama, veritabanı ve asenkron iletişim gibi işlevleri zincir üzerinde sunar. Sonuçta ortaya, geliştiricilerin hızlı ve kolay şekilde uygulama oluşturabileceği, işlem ücretlerini ortadan kaldıran ve yüksek ölçeklenebilirlik sunan bir blockchain teknolojisi çıkmıştır.
EOS projesi ilk olarak 2017 yılında ortaya çıkmıştır. Projenin arkasındaki şirket olan Block.one, o yıl EOS’un whitepaper’ını yayımlamış ve Haziran 2017’den Haziran 2018’e kadar süren bir ICO (Initial Coin Offering-İlk Coin Arzı) gerçekleştirmiştir. Bu ICO, tarihin en büyüğü olarak $4 milyar doların üzerinde fon toplamış ve 1 Haziran 2018’de EOSIO yazılımının açık kaynak kodlu ilk sürümü yayımlanmıştır. Bir hafta sonra, küresel EOS topluluğu bu kodu kullanarak EOS ana ağını (mainnet) başlattı. Başlangıçta Ethereum ağı üzerinde ERC-20 token’ları olarak dağıtılan 1 milyar EOS token’ı, ana ağın lansmanıyla birlikte EOS blockchainine geçirildi. Projenin kurucuları arasında blockchain dünyasında tanınmış isimler bulunuyor: Block.one’ın CEO’su Brendan Blumer ve CTO’su Daniel Larimer, EOS’un temelini atan kişilerdir. Larimer, EOS’tan önce BitShares ve Steemit gibi projelerde de yer almış ve Yetkilendirilmiş Proof-of-Stake (DPoS) konsensüs mekanizmasının fikir babası olarak bilinir.
EOS’un Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları
Aşağıda, EOS’un tarihi boyunca yaşanan önemli gelişmeleri görebilirsiniz:
- 2017: Projenin duyurulması ve ICO başlangıcı – EOS’un teknik dokümanı 2017’de yayımlandı ve aynı yıl Haziran ayında Block.one şirketi bir yıllık ICO sürecini başlattı. ICO boyunca yatırımcılara Ethereum tabanlı EOS token’ları dağıtıldı ve bu kampanya rekor seviyede yaklaşık $4,1 milyar fon toplamayı başardı. Bu, kripto para tarihinde o döneme dek görülmüş en büyük fonlamaydı.
- 2018: Ana ağın (mainnet) lansmanı – Geliştirilen EOSIO yazılımı 1 Haziran 2018’de açık kaynak olarak yayınlandı ve kısa süre içinde bağımsız EOS ağı hayata geçirildi. Lansman anında toplam 1 milyar EOS coin dolaşıma sokuldu. EOS ağı devreye girdiğinde piyasa değeri hızla yükselerek kripto para sıralamasında ilk beş içine girdi. Bu dönemde EOS coin fiyatı da hızla arttı ve 2018 ortalarında $20’nin üzerine çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesini gördü. Ancak ana ağın ilk günlerinde yönetimle ilgili bazı sorunlar yaşandı; EOS ağı için oluşturulan anayasadaki kurallar ve ECAF (EOS Core Arbitration Forum) adlı tahkim kurulu uygulamaları topluluk içinde tartışmalara yol açtı. Sonraki aylarda kullanıcılar referandumlar yoluyla bu ilk yönetim sistemini değiştirmeyi ve tartışmalı kuralları kaldırmayı başardılar. Bu sayede EOS, topluluk geri bildirimleriyle hızlı bir şekilde kendi yönetişim modelini revize etti.
- 2019: Regülasyon ve dönüm noktaları – 2019 yılında EOS projesi önemli bir düzenleyici gelişme ile karşılaştı. Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), yapılan $4 milyarlık ICO’nun kayıtsız menkul kıymet satışı olduğuna hükmetti. Block.one, Eylül 2019’da SEC ile yaptığı anlaşma sonucu $24 milyon ceza ödeyerek süreci uzlaşmayla kapattı. Bu ceza miktarı, toplanan paranın oldukça küçük bir bölümüne denk geldi ve herhangi bir token iadesi veya kısıtlaması şartı getirilmedi. 2019 yılı aynı zamanda Block.one’ın Voice adlı sosyal medya platformu gibi yan projeler duyurduğu, ancak EOS ana ağına beklenen ilgiyi tam çekemediği bir dönem oldu.
- 2020: Durağan dönem – 2020 yılı, EOS için nispeten sakin geçti. Piyasa değeri ve sıralamadaki yeri, yeni ortaya çıkan rakip akıllı sözleşme platformları nedeniyle gerilemeye başladı. EOS coin fiyatı 2018’deki zirvesinden uzaklaşarak birkaç dolar seviyelerine indi ve proje etrafındaki hype bir nebze azaldı. Bu dönemde Block.one, EOS ağına yönelik doğrudan yatırımlar yapmak yerine başka girişimlere (örneğin kripto para borsası Bullish) odaklanmaya başladı. Topluluk içinde, Block.one’ın ICO’da topladığı devasa fonu EOS ekosistemine yeterince geri yatırmadığı yönünde eleştiriler yükseliyordu.
- 2021: Liderlik değişimi ve topluluk hamleleri – Ocak 2021’de EOS’un mimarlarından Dan Larimer, Block.one’dan istifa etti ve projeden ayrıldı. Bu ayrılık, EOS topluluğunda geleceğe dair belirsizlik yarattı. Aynı yılın Ağustos ayında, uzun süredir aktif topluluk üyelerinden Yves La Rose öncülüğünde EOS Network Foundation (ENF) adında kâr amacı gütmeyen bir organizasyon kuruldu. ENF, EOS’un gelişimini topluluk odaklı bir yaklaşımla desteklemek amacıyla oluşturuldu ve ağdaki blok üreticilerinden (BP’lerden) fon desteği aldı. Aralık 2021’de ise kritik bir karar alındı: EOS blok üreticileri, Block.one’a ait ve henüz kilidi açılmamış durumda olan büyük miktardaki EOS token’larının hak edişini dondurma kararı aldı. Hatırlanacak olursa, Block.one ana ağ lansmanında toplam EOS arzının %10’unu almış ve bu miktar 10 yıla yayılan bir vesting programına bağlanmıştı. Topluluk, Block.one’ın verdiği sözleri tutmaması nedeniyle bu token’ların kontrolünü fiilen durdurmuş oldu.
- 2022: Hard fork ve yeniden doğuş – EOS topluluğu, Eylül 2022’de radikal bir adıma imza attı. Block.one tarafından geliştirilen EOSIO yazılımını sürdürmek yerine, topluluk liderliğindeki ekipler EOSIO kodunu çatallayarak Antelope adını verdikleri yeni bir protokole geçiş yaptı. Bu hard fork, yalnızca EOS ağı için değil, EOSIO tabanlı diğer ağlar (WAX, Telos, UX Network gibi) için de bir dönüm noktasıydı. Antelope protokolü sayesinde EOS’un kod geliştirme süreci tamamen topluluğun kontrolüne geçti ve yeni özellikler eklenmeye başlandı. Bu dönemde EOS, adeta “yeniden doğuş” yaşadı ve geçmişteki merkezi kontrole dair eleştirileri geride bırakmak için önemli adımlar attı.
- 2023: EVM entegrasyonu ve canlanma çabaları – 2023 yılı, EOS ağı için yeniden canlanma hamlelerinin hız kazandığı bir yıl oldu. EOS Network Foundation liderliğinde geliştirilen EOS EVM (Ethereum Virtual Machine), Nisan 2023’te ana ağ üzerinde kullanıma açıldı. EOS EVM, Ethereum uyumlu akıllı sözleşmelerin EOS üzerinde çalışmasına imkân tanıyarak, Ethereum ekosistemindeki geliştiricileri ve kullanıcıları EOS ağına çekmeyi hedefledi. Yves La Rose, EOS EVM’in saniyede 800’ün üzerinde takas işlemiyle diğer tüm EVM ağlarından katbekat hızlı olacağını belirterek iddialı bir giriş yaptı. Bu sayede EOS, bir yandan kendi yüksek performans kapasitesini gösterirken diğer yandan Ethereum dünyasıyla köprü kurarak eski geliştiricilerini geri kazanmayı amaçladı. Ayrıca 2023’te EOS Network Foundation, ağ üzerindeki projelere hibe programları başlattı ve geliştiricilere $10 bin ile $50 bin+ aralığında finansman desteği sunacağını duyurdu. Tüm bu adımlar, bir zamanlar neredeyse gözden çıkarıldığı düşünülen EOS’un yeni bir hayat kazanması için atılmış stratejik adımlardı. Nitekim 2023 ortalarından itibaren EOS üzerindeki merkeziyetsiz finans (DeFi) uygulamalarında kilitli varlıkların toplam değeri artış göstermeye başladı ve ağdaki günlük işlem sayısı ile aktif adresler yeniden yükseliş trendine girdi.
- 2024 ve sonrası – EOS, 2024 itibarıyla geçmişteki hatalardan ders almış bir şekilde yoluna devam ediyor. Örneğin, 2024’te gerçekleştirilen Savanna güncellemesi ile blochchain finality (kesinleşme) süresi yaklaşık 1 saniyeye indirilerek performans daha da iyileştirildi. Yine 2024’te EOS tabanlı Bitcoin ölçeklendirme çözümü “exSat” devreye girerek birkaç ay içinde $800 milyon üzeri kilitli varlık ile EOS’u Bitcoin ekosistemiyle bağlayan önemli bir projeye dönüştü. 2025’e gelindiğinde EOS, küresel topluluğun desteğiyle kendini geliştirmeye devam eden, merkeziyetsizlik ilkesine sadık ve yeniliklere açık bir blockchain olmaya devam ediyor.
- Mayıs 2025: EOS, VaultA olarak isim değişikliğine gitti. Kasım 2025 itibariyle VaultA (A) veya EOS (EOS) fiyatı 0.2 dolar civarında el değiştiriyor.
EOS Neden Önemli?
EOS, kullanım alanları ve özellikle token ekonomisiyle dikkat çekiyor.
Kullanım alanları
EOS’un ilgi görmesinin temel nedeni, yüksek verimlilik sunan mimarisi ve işlem ücreti almayan modeli. Kullanıcılar gas ücreti ödemez; bunun yerine geliştiriciler EOS’u stake ederek CPU, NET ve RAM gibi kaynakları rezerve eder. Bu yapı, özellikle mikro işlemlerin yoğun olduğu oyunlar ve sosyal uygulamalar için maliyeti düşürür ve ağın geniş kullanıcı kitlesine ölçeklenebilir şekilde hizmet vermesini sağlar.
EOS’un teknik kapasitesi geniş kullanım alanlarına imkân tanır. Oyun sektörü bunun en belirgin örneğidir; Upland, EOS Knights ve Crypto Dynasty gibi oyunlar hızlı işlem süresi ve düşük gecikme sayesinde on binlerce kullanıcıya ulaşmıştır. Bu projeler, NFT tabanlı dijital mülkiyet gibi blockchain özelliklerini sorunsuz şekilde oyunculara sunar.
DeFi tarafında ise Defibox ve EOS REX öne çıkar. Defibox; takas, borç verme ve stablecoin üretimi gibi işlevleri tek ekosistemde toplar. EOS REX ise kaynak kiralama mekanizmasıyla hem geliştiricilere esneklik hem token sahiplerine pasif gelir sağlar. Ayrıca EOSDT gibi EOS teminatlı stablecoin projeleri de ağda aktif şekilde kullanılır.
EOS, içerik ve bilgi platformlarında da tercih edilir. Everipedia, sansüre dayanıklı ansiklopedi yapısını EOS üzerinde inşa ederek kullanıcı katkılarını IQ token ile ödüllendirir ve merkezi kontrolü ortadan kaldırmayı hedefler.
Kurumsal tarafta EOS; yüksek işlem kapasitesi, düşük gecikme ve öngörülebilir maliyet yapısıyla tedarik zinciri, kimlik doğrulama ve finansal mutabakat gibi alanlarda kullanılabilir. Şirketler, hem blockchain şeffaflığından yararlanır hem de işlem ücretlerinin belirsizliğine maruz kalmaz.
Tüm bu kullanım alanları, EOS’un yüksek ölçeklenebilirlik, düşük gecikme ve enerji verimliliği gibi ayırt edici özelliklerinden beslenir. DPoS modelini geniş kitlelere tanıtan ilk büyük projelerden biri olması, hem yönetişimde daha demokratik bir yapı hem de enerji tüketiminde ciddi tasarruf sağlamıştır.
EOS token ekonomisi
EOS token (EOS coin), ağın temel yakıtı olarak hem kaynak erişimi hem de yönetişim için kullanılır. Kullanıcılar EOS’u stake ederek CPU, NET ve RAM gibi kaynakları rezerve eder; böylece işlem ücreti ödemeden ağda işlem yapabilirler. Stake edilen token’lar daha sonra çözülebilir, bu da geliştiricilere öngörülebilir maliyet, kullanıcılara ise ücretsiz işlem deneyimi sağlar.
EOS token’ın bir diğer işlevi yönetişimdir. Ağ, 21 blok üreticisi tarafından işletilir ve bu üreticiler token sahiplerinin oylarıyla seçilir. Her token sahibi oy gücü oranında karar süreçlerine katılır; böylece EOS, topluluk kontrollü bir yönetişim modeline kavuşur.
Ağ güvenliğini sağlamak için EOS protokolü blok üreticilerine enflasyon yoluyla ödül dağıtır. Başlangıçtaki %5 yıllık enflasyonun büyük kısmı topluluk projeleri için ayrılmıştı ancak referandumlarla önemli bir bölümü yakıldı ve enflasyon daha düşük bir seviyeye çekildi. Bu süreç, dolaşımdaki arzı azaltarak modeli daha sürdürülebilir hâle getirdi.
EOS token ekosistem içinde bir değişim aracı olarak da kullanılır. DeFi protokollerinde takas, teminat veya getiri elde etme amacıyla değerlendirilebilir; EOS REX üzerinden kaynak kiralama geliri kazanılabilir. Ayrıca oyun içi ödemelerde, uygulama içi satın alımlarda veya içerik üretimi ödüllendirmelerinde de aktif rol oynar.
Özetlemek gerekirse, EOS coin ekonomisi üç temel ayağa dayanır: kaynak rezervasyonu, yönetişim ve değer değişimi. Bu yapısı sayesinde EOS token’ı elinde bulunduranlar, hem ağın teknik kapasitesinden faydalanır, hem yönetime katılır, hem de ekonomik faaliyetlerde bulunabilir. Topluluk odaklı karar alma mekanizması, gerektiğinde token ekonomisinde değişiklik yapma esnekliği de tanıdığı için EOS, yıllar içinde kendi ekonomi modelini güncelleyebilmiştir. Örneğin Block.one’ın elindeki dev EOS hazinesi topluluk kararıyla dondurulup ekosistem gelişimine yönlendirilirken, enflasyon oranı yine topluluk kararıyla azaltılmıştır.
EOS’un Kurucuları Kimdir?
EOS projesi ilk yıllarında Block.one tarafından yönetildi; Brendan Blumer ve Daniel Larimer önderliğindeki ekip, EOSIO yazılımını geliştirerek projeyi 2017–2018 döneminin en iddialı blockchain girişimlerinden biri hâline getirdi. Ancak ana ağın devreye girmesinden sonra Block.one’ın katkısı giderek azaldı, verilen sözlerin tutulmaması toplulukta memnuniyetsizlik yarattı ve 2021’de Larimer’ın ayrılışı bu kopuşu hızlandırdı. Bu süreç, EOS’un tek bir şirket kontrolünden çıkıp topluluk odaklı bir yönetime doğru evrilmesinin başlangıcı oldu.
Bu dönüşümün merkezinde, topluluk tarafından kurulan ve blok üreticilerinin fonladığı EOS Network Foundation (ENF) yer alıyor. ENF; protokol geliştirme, stratejik koordinasyon, geliştirici hibeleri ve iletişim gibi konularda ağın yürütücüsü hâline geldi. Günümüzde EOS’un liderlik yapısı tamamen merkeziyetsiz bir modele dayanıyor: ağ, EOS token sahiplerinin oylarıyla seçilen 21 blok üreticisi tarafından işletiliyor. Ayrıca EOS Labs ve EOS Network Ventures gibi girişimler de ekosistemde proje finansmanı ve büyüme alanında aktif rol oynuyor.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Aşağıda, EOS hakkında sıkça sorulan bazı sorular ve cevaplarına ulaşabilirsiniz:
- EOS nedir?: EOS, akıllı sözleşmeleri destekleyen ve yüksek ölçeklenebilirlik sunan bir blockchain platformudur. Delegated Proof-of-Stake (DPoS) mekanizmasıyla çalışır ve saniyede binlerce işlemi düşük gecikmeyle gerçekleştirebilir. Kullanıcılar işlem ücreti ödemez; kaynaklar stake modeliyle yönetilir. EOS coin ise hem yönetişimde hem de ağ üzerindeki işlemlerde kullanılır. 2025’te, VaultA olarak yeniden markalaşmıştır.
- EOS ne işe yarar?: EOS, geliştiricilere dApp oluşturabilecekleri hızlı ve uygun maliyetli bir altyapı sunar. Oyun, DeFi, sosyal medya ve kurumsal uygulamalar EOS üzerinde çalışabilir. Ücret almayan işlem modeli, özellikle sık mikro işlemler gerektiren projelere avantaj sağlar. Everipedia gibi platformlar sayesinde sansüre dayanıklı bilgi ve içerik üretimi de mümkün olur.
- EOS’un kurucuları kimlerdir?: EOS, Block.one şirketindeki Brendan Blumer ve Daniel Larimer tarafından geliştirilmiştir. Larimer, DPoS mekanizmasının mucidi olup daha önce Steemit ve BitShares gibi projeleri oluşturmuştur. Lansmandan sonra açık kaynak model sayesinde küresel geliştirici katkısı arttı. 2021 sonrası proje yönetimi büyük ölçüde topluluğa ve EOS Network Foundation’a geçmiştir.
- EOS nasıl çalışır?: EOS, token sahiplerinin oy verdiği 21 blok üreticisi tarafından işletilen DPoS mekanizmasını kullanır. Blok üreticileri sırayla blok oluşturur ve performansı düşük olanlar oylamayla değiştirilebilir. Bu sayede ağ hızlı, enerji verimli ve kesintisiz çalışır. Temel güvenlik, doğrulayıcıların seçilmesi ve topluluk denetimine dayanır.
- EOS coin fiyatı ne kadar?: EOS’un fiyatı piyasalara göre sürekli değişir ve borsalardan anlık olarak takip edilebilir. 2018’de yaklaşık $22 seviyelerine çıkarak ATH yapmış, son yıllarda ise daha düşük aralıklarda işlem görmüştür. 2025 itibarıyla fiyatı genellikle $0.3’ün altında seyrediyor.
- EOS nasıl satın alınır?: EOS, Binance, Coinbase, Kraken ve OKX gibi büyük borsalardan satın alınabilir. Bir borsa hesabı açıp kimlik doğrulaması yaptıktan sonra fiat veya kripto yatırarak EOS alabilirsiniz. Satın aldığınız token’ları borsa cüzdanında tutabilir ya da kendi şahsi cüzdanınıza çekebilirsiniz. Büyük meblağlarda donanım cüzdanı kullanmak daha güvenlidir.
- EOS merkeziyetsiz mi?: EOS, 21 blok üreticisinin topluluk oylamasıyla belirlendiği DPoS modeli sayesinde merkezsiz bir yapıya sahiptir. Block.one’ın etkisinin sona ermesi ve ENF’in devreye girmesiyle yönetim tamamen topluluk temelli hâle gelmiştir. Her protokol güncellemesi blok üreticilerinin oyuyla onaylanır. Eleştiriler olsa da EOS, performans ve merkeziyetsizlik arasında denge kuran bir modele sahiptir.
JR Kripto Rehber serisindeki diğer kripto para rehberlerimize de göz atarak blockchain dünyasında bilgilenmeye devam edebilirsiniz!