Celestia, blockchain (blokzincir) ve kripto para dünyasında yeni bir yaklaşım olan modüler blokzincir mimarisini benimseyen yenilikçi bir projedir. Klasik (monolitik) blockchainlerin aksine Celestia, işlem yürütme (execution) ve uzlaşma (consensus) katmanlarını birbirinden ayırarak çalışır. Bu sayede ağ, işlemlerin doğrulanması ve veri kullanılabilirliği gibi görevleri farklı katmanlara paylaştırır ve ölçeklenebilirliği artırır. Celestia ağına güç veren yerel kripto para birimi TIA coin, Celestia coin olarak da anılır. Peki Celestia coin nedir? Kısaca, TIA coin ağda işlem ücretlerinin ödenmesi, veri depolama alanı (blobspace) için ödeme yapılması ve staking (pay alma) yoluyla ağ güvenliğinin sağlanması gibi amaçlarla kullanılan bir tokendır. Teknik detaylarla dolu olsa da, Celestia’nın yaklaşımını “kendi işine odaklanan blockchain” şeklinde özetleyebiliriz. Gelin, bu projenin detaylarına hep birlikte bakalım…
Celestia’nın Tanımı ve Ortaya Çıkışı
Celestia, modüler blokzincir nedir sorusuna verilebilecek en iyi örneklerden biri. Modüler blockchain (modular blockchain), blockchainin temel fonksiyonlarının ayrı katmanlara bölündüğü bir mimariyi ifade eder. Celestia özelinde, konsensüs ve veri kullanılabilirliği (data availability) katmanı, akıllı kontratların çalıştığı yürütme katmanından ayrılmıştır. Bu sayede her katman kendi “uzmanlık alanına” odaklanır; sonuç olarak ölçeklenebilirlik ve esneklik artar. Bu yaklaşım, blockchainlerde sıkça görülen veri yükü problemini çözmeyi hedefler. Açıkça, Celestia “iş bölümü” yaparak herkesin işini kolaylaştırıyor diyebiliriz. Örneğin, Celestia ana ağında akıllı kontrat çalışmaz; bunun yerine farklı projeler Celestia’nın güvenliğinden ve verisinden faydalanarak kendi zincirlerini çalıştırır. Bu yapı, tıpkı bir şirkette departmanların uzmanlaşması gibi, blockchainin farklı görevlerinde uzmanlaşmayı mümkün kılıyor.
Celestia projesinin temelleri 2019 yılına dayanıyor. Projenin kurucularından Mustafa Al-Bassam, Londra Üniversitesi’nde doktora çalışmaları sırasında “LazyLedger” adında bir akademik makale yayınladı. Bu makale, modüler blockchain konseptinin ilk tohumlarını atan çalışma olarak biliniyor. Al-Bassam, bu fikirlerini hayata geçirmek üzere aynı yıl içinde iki ortak kurucu daha buldu: Ismail Khoffi ve John Adler. İlk etapta proje LazyLedger adıyla anılsa da, daha sonra Celestia adını aldı. Üç kurucu da blockchain alanında deneyimli isimlerdi; Al-Bassam ölçeklenebilirlik ve güvenlik alanında akademik geçmişe sahipken, Khoffi Cosmos ekosisteminde (Tendermint, Interchain Foundation) mühendis olarak çalışmıştı.
Adler ise Ethereum tarafında (ConsenSys’te) araştırmacı olarak deneyim kazanmıştı. Böylece farklı uzmanlıkların birleştiği Celestia ekibi, “herkes kendi blockchainini kolayca başlatabilsin” vizyonuyla yola çıktı. Projenin geliştirilmesi Cosmos SDK üzerine inşa edilerek yürütüldü, yani Celestia aslında Cosmos tabanlı projeler arasında da görülebilir. Cosmos’un Tendermint konsensüs mekanizması Celestia’da özelleştirilmiş bir şekilde kullanıldı (iki boyutlu veri şifreleme ve Namespaced Merkle Tree gibi yeniliklerle). Ortaya çıkışı itibariyle Celestia, ilk modüler blockchain ağlarından biri olarak sektörde heyecan yarattı.
Celestia’nın Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları
Celestia ne zaman çıktı, büyüme süreci nasıl gerçekleşti? Celestia projesi 2019’daki konsept ve ekip oluşumundan sonra hızla gelişmeye başladı. 2019 yılında temelleri atılan proje, ismini LazyLedger’dan Celestia’ya çevirdikten sonra Ar-Ge çalışmalarını sürdürdü. 2020 ve 2021 yıllarında altyapı geliştirmeleri devam ederken, topluluk da yavaş yavaş oluşmaya başladı. Özellikle modüler mimari konsepti, o dönemde blockchain ölçeklenmesi için yeni bir çare olarak görüldüğü için Celestia sektörde dikkat çekiyordu.
2022’de testnet sürümü başladı, büyük yatırım aldı
2022 yılı, Celestia için önemli testlerin yapıldığı bir dönem oldu. Mayıs 2022’de Mamaki kod adlı ilk halka açık testnet yayınlandı. Mamaki test ağı, Celestia’nın temel özelliklerinden biri olan veri kullanılabilirlik örneklemesi (DAS) özelliğini destekleyen ilk ağlardan biriydi. Geliştiriciler, Mamaki üzerinde uygulamalarını deneyerek Celestia’nın sağladığı “veri gönderebilme ve geri alabilme” API’ını test etme imkânı buldular. Bu testnet ile tam doğrulayıcı (full node) ve hafif istemci (light node) arasındaki etkileşimler, blok verilerinin parçalanıp tekrar birleştirilmesi gibi yenilikçi fikirler başarıyla denendi. Yılın ilerleyen aylarında Celestia Labs, önemli bir yatırım alarak finansal gücünü artırdı.
Ekim 2022’de Bain Capital Crypto ve Polychain Capital gibi büyük yatırımcıların öncülüğünde 55 milyon dolarlık bir yatırım turu tamamlandı. Bu sayede Celestia, ana ağ (mainnet) hazırlıklarını hızlandırmak için hem maddi kaynak hem de sektörel destek elde etti. 2022’nin sonunda geliştirici odaklı Arabica adlı bir devnet ve mevcut testnet’i güncelleyen Mocha adında bir testnet yükseltmesi duyuruldu. Bu test ağları, Celestia’nın protokolünde yapılan iyileştirmeleri deneyimlemek ve geliştirici geri bildirimleri toplamak amacıyla kullanıldı. Kısaca, 2022 Celestia için “provalar yılı” olarak geçti.
2023: Celestia mainnet’i başladı, airdrop gerçekleştirildi
2023 yılı Celestia projesinin olgunlaşıp dünyaya açıldığı sene oldu. Mart 2023’te Celestia ekibi, Blockspace Race adını verdikleri teşvikli bir testnet programı başlattı. Dokuz hafta süren bu programda 1000’e yakın katılımcı (doğrulayıcılar, light node’lar, vs.) çeşitli görevleri tamamlayarak puan topladı. Blockspace Race, Celestia ağını tam kapasiteye yakın zorlayarak ölçeklenebilirlik ve dayanıklılık testleri yapılmasını sağladı. Bu başarılı test sürecinin ardından, Celestia ekibi ana ağa geçiş için hazırdı.
31 Ekim 2023 ise Celestia mainnet tarihi oldu. Ağ, resmi olarak başlatıldı. Mainnet lansmanı ile birlikte projenin yerel token’ı TIA da ilk kez geniş kitlelerle buluşmuş oldu. Celestia, Cosmos ekosisteminin bir parçası olduğu için ana ağın açılışıyla birlikte Mintscan gibi Cosmos blok gezginleri üzerinden Celestia blok zincirinin takibi mümkün hale geldi. Ana ağ lansmanında Celestia, belirli testnet katılımcılarına ve erken destekçilere toplam arzın %6-7’sine denk gelen bir airdrop gerçekleştirdi. Bu airdrop sayesinde topluluk üyeleri TIA token’larına sahip oldu ve ağın ilk doğrulayıcıları tokenlarını stake etmeye başladı.
Mainnet’in ilk günlerinden itibaren borsalar TIA token’ını listelemeye başladı. Binance, KuCoin, Bybit gibi büyük kripto para borsaları, Kasım 2023 başında TIA işlemlerini açarak likiditeyi sağladı. Lansman sonrası piyasa ilgisi o kadar yüksekti ki, TIA coin fiyatı ilk haftalardaki 2 dolar seviyelerinden birkaç ay içinde ciddi bir yükseliş gösterdi. Özellikle 2024 başlarında modüler blockchain anlatısının popülerleşmesiyle TIA fiyatı Şubat 2024 civarında tarihi zirve diyebileceğimiz 20 dolar seviyesine kadar çıktı. Bu dönem, Celestia’nın sektör genelinde büyük bir heyecan yarattığını gösteriyordu. Ancak kripto piyasalarının doğası gereği bu tür ani yükselişleri düzeltmeler takip etti. 2024 ortalarına doğru TIA fiyatı daha dengeli bir seviyeye geriledi ve yılın ikinci yarısında 3-5 dolar bandında seyretti. Yine de Celestia’nın toplam piyasa değeri milyar doları aşarak projeyi en değerli ilk 50 kripto varlık arasına yerleştirdi. Aşağıdaki grafikte TIA fiyatının mainnet çıkışı sonrası yaşadığı dalgalanmaları görebilirsiniz:
2024 yılında Celestia ağı teknik ve ekosistem anlamında hızla büyümeye devam etti. Ocak 2024’te Celestia, Lemongrass adlı ilk büyük protokol güncellemesini gerçekleştirdi. Bu güncelleme ile blok süresi 12 saniyeden 6 saniyeye düşürüldü ve ağın veri işleme kapasitesi iki katına çıkarıldı. Daha hızlı blok süresi, Celestia’nın saniyedeki işlem (veya veri) throughput’unu ciddi ölçüde artırdı. Aynı yılın devamında Ginger kod adlı bir başka yükseltme daha yapılarak ölçeklenebilirlik iyileştirmelerine devam edildi. Teknik gelişmelerin yanı sıra, ekosistem tarafında da önemli adımlar atıldı. Polygon gibi sektörün önde gelen platformları, geliştiricilere yönelik araç setlerine Celestia’yı entegre edeceklerini duyurdular. Örneğin, 2023 sonunda Polygon’un Zincir Geliştirme Kiti’ne Celestia’nın dahil edilmesi, modüler blockchain konseptinin benimsenmesi açısından kritik bir adımdı. Ayrıca Celestia, StarkWare gibi projelerle de ortaklıklar kurarak adından söz ettirdi (StarkWare, StarkNet gibi ZK-rollup çözümleriyle bilinen bir firma).
Cosmos’un CosmWasm’ı, EVM ve Move ile entegre projeler başlatıldı
Celestia ana ağı açıldıktan sonra üzerine inşa edilen projelerin sayısı hızla arttı. 2024’ün ilk aylarında Celestia ekosistemi içinde kendi uygulama zincirlerini veya rollup’larını çalıştıran proje sayısının 20’yi aştığı rapor edildi. Bu bağımsız zincirler, Kasım 2023’ten 2024 ortasına kadar Celestia’ya toplamda 75 GB’tan fazla veri yayınladılar. Ekosistemde yer alan projeler arasında Ethereum uyumlu rollup’lar, DeFi uygulamaları için özel zincirler, oyun odaklı blockchainler ve çeşitli altyapı protokolleri bulunuyor. Celestia’nın sağladığı esneklik sayesinde EVM, Move veya CosmWasm gibi farklı akıllı sözleşme ortamları kullanan zincirler bile Celestia’ya entegre olabiliyor. Yani bir geliştirici dilediği programlama dilinde/ortamında kendi zincirini kurup, verisini Celestia’ya emanet edebiliyor.
2024 yılının sonunda, Celestia’nın hem teknik hem finansal açıdan gücüne güç kattığı görüldü. Celestia Foundation (Celestia Vakfı), Ekim 2024 civarında ek bir fonlama turu ile 100 milyon dolar daha yatırım alarak toplam topladığı sermayeyi 155 milyon dolar düzeyine çıkardı. Bu yatırım, Celestia’nın uzun vadeli geliştirme planlarını desteklemek ve ekosistemi büyütmek için kullanılacak önemli bir kaynaktı. Aynı dönemde Cosmos ekosistemindeki bazı projeler de Celestia ile bütünleşmeye başladı. Örneğin, bir Cosmos ağındaki L1 blockchaini olan Stride, Celestia ile entegre edilerek verilerini Celestia’ya gönderen ilk “Rollchain” oldu. Benzer şekilde, Cosmos tabanlı stablecoin ağı Noble da Celestia’nın veri katmanını kullanmaya başladı. Bu gelişmeler, Celestia’nın sadece kendi ekosistemini değil, diğer blockchain ekosistemlerini de destekleyebileceğini gösterdi. 2024 yılı boyunca Celestia staking oranı da sürekli yükseldi; yıl sonunda toplam TIA arzının yaklaşık %60’ı ağda stake edilmiş durumdaydı ve 400 binden fazla hesap ağ doğrulayıcılarına TIA delegasyonu yapmıştı. Yani topluluk, güvenlik ve yönetime katılım konusunda oldukça aktifti.
2025: Sırada neler var?
2025 yılına girerken Celestia, yol haritasındaki hedeflere emin adımlarla ilerledi. Nitekim Nisan 2025’te Celestia ekibi, mamo-1 adını verdikleri yeni bir deneme ağı (testnet) duyurdu. Mamo-1, Celestia’nın teknik sınırlarını zorlamak için tasarlanmış bir yüksek kapasiteli test ağıdır. Bu testnet’te blok boyutu inanılmaz bir seviyeye, 128 MB’a çıkarıldı ve ağın izinsiz veri işleme kapasitesi 21.3 MB/s gibi rekor bir düzeye ulaştı. Karşılaştırmak gerekirse, Celestia ana ağı şu an 8 MB blok boyutunu destekliyor (blok süresi ~6 saniye). Mamo-1 ile elde edilen deneyimler, ileride ana ağ blok boyutunun 1 GB gibi devasa boyutlara çıkarılabilmesi için yol gösterici olacak. Bu test ağı sayesinde Celestia, yüksek veri yükü altında ağın davranışlarını gözlemliyor ve protokolde gerekebilecek optimizasyonları belirliyor. 2025 itibarıyla Celestia geliştirici ekibi ve topluluk çalışıyor. Özellikle Celestia TPS değeri üzerinde çalışarak ağı daha da ölçeklendirmek, maliyeti düşürmek ve kullanıcı deneyimini iyileştirmek en öne çıkan konular arasında.
Celestia Neden Değerli?
Geleneksel blockchainler birçok görevi tek bir zincir üzerinde toplarken, Celestia farklı bir yol çiziyor: görevleri ayırıyor, uzmanlaştırıyor ve böylece ölçeklenebilirlik, güvenlik ve merkeziyetsizlik dengesini yeniden kuruyor. Bu "böl ve yönet" yaklaşımı, hem geliştiriciler hem de kullanıcılar için yepyeni bir blockchain deneyimi sunuyor. Gelin, Celestia’nın neden bu kadar değerli olduğuna birlikte bakalım.
Modüler mimari: "Böl ve yönet" yaklaşımı
Celestia’nın en büyük farkı, blockchainin temel işlevlerini ayırması. Consensus (uzlaşma) katmanı blokları sıralarken, data availability (veri mevcudiyeti) katmanı verilerin ağda bulunabilirliğini sağlıyor. Yürütme (execution) katmanı ise Celestia dışında, bağımsız zincirlerde çalışıyor.
Bu yapı, ağın performansını bozmadan uygulamaların kendi zincirlerinde özgürce çalışmasına olanak tanıyor. Celestia’yı dev bir yükü tek başına taşıyan kamyon yerine, yükü vagonlara dağıtan bir tren gibi düşünebiliriz: daha çok yük, daha hızlı taşıma. Modüler blockchain süreci aşağıdaki şekilde görselleştirilebilir:
Data Availability Sampling (DAS) ile ölçeklenebilirlik
Celestia’nın DAS teknolojisi sayesinde, bir bloğun tüm verisini indirmeye gerek kalmadan küçük örneklerle verinin ağda mevcut olup olmadığı kontrol edilebiliyor. Bu yöntem, hafif node’ların ağı rahatlıkla kullanabilmesini sağlıyor. Bugün Celestia ağı, 8 MB’lık blokları ~6 saniyede bir üreterek binlerce işlemi işleyebiliyor. Bu da onu klasik zincirlerden birkaç adım öne taşıyor. Ayrıca hatalı veri kanıtları (fraud proofs) gibi mekanizmalarla güvenlikten de ödün verilmiyor.
Esneklik ve uyum: Herkes için bir yer var
Celestia kendini bir “veri katmanı” olarak konumlandırıyor ve üstünde çalışacak zincirlerin teknolojisine karışmıyor. İster optimistic rollup altyapısı, ister zk-rollup, ister özel bir uygulama zinciri... Hepsi Celestia üzerinde barınabiliyor. Özellikle Ethereum gibi L1’lerde çalışan optimistic rollup’lara göre Celestia, çok daha düşük maliyetli bir alternatif sunuyor. Üstelik, burada çalışan egemen (sovereign) rollup’lar, hem güvenlikten faydalanıyor hem de kendi yürütme ortamlarında özgür hareket edebiliyor. Kısacası geliştiriciyseniz, hangi dili veya altyapıyı kullanırsanız kullanın, Celestia size kapılarını açıyor.
TIA token ne işe yarar? Ağı çalıştıran motor
Celestia’nın yerel token’ı TIA, hem veri yayınlama ücretlerini ödemek hem de staking yapmak için kullanılıyor. Başlangıçta toplam TIA coin arzı 1 milyardı. Yani TIA yıllık yaklaşık %8 enflasyonla başlamış ve zamanla bu oran düşürülerek %2-5 aralığına indirilecek şekilde tasarlanmış. 2025 itibarıyla dolaşımdaki TIA arzı yaklaşık 613 milyon civarında. Stake ederek ağı güvence altına alan kullanıcılar, yeni basılan tokenlardan ve işlem ücretlerinden pay alabiliyor. Celestia token fiyatı da 2025 itibarıyla 2 dolar bandında seyrediyor ve piyasa değeri milyar doları aşmış durumda.
Güçlü topluluk ve genişleyen ekosistem
Teknoloji kadar önemli olan bir diğer konu da topluluk. Celestia kısa sürede binlerce geliştirici, doğrulayıcı ve kullanıcıdan oluşan canlı bir ekosistem oluşturdu. Celestia Explorer gibi araçlarla ağ şeffafça izlenebiliyor, yönetişim kararlarına katılım sağlanabiliyor. Ayrıca Blobstream gibi çözümlerle Ethereum ekosistemine, Stride gibi projelerle Cosmos dünyasına entegrasyonlar sağlandı. Bu sayede Celestia, yalnızca teknik bir proje olmanın ötesine geçerek, sektörün önemli bir oyuncusu haline geldi. Aşağıdaki görselde, Celestia ekosistemindeki en önemli projeler yer alıyor:
Celestia’nın Kurucusu Kim?
Celestia, sadece teknik vizyonuyla değil, arkasındaki güçlü kurucu ekibiyle de dikkat çekiyor. "Celestia kurucusu kim?" diye sorarsanız, cevap üç isimden oluşuyor: Mustafa Al-Bassam, Ismail Khoffi ve John Adler. Üçü de blockchain ve yazılım dünyasında sağlam bir deneyime sahip. Mustafa Al-Bassam, Celestia Labs’in CEO’su ve projenin beyinlerinden biri. Genç yaşta teknoloji dünyasında adını duyurmuş bir "beyaz şapka" hacker olan Al-Bassam, Londra Üniversitesi’nde blockchain ölçeklenebilirliği üzerine doktora yaparken Celestia’nın temelini atan LazyLedger makalesini yazdı. Ayrıca Facebook tarafından satın alınan Chainspace projesinin de kurucuları arasında yer aldı. Kısacası, Celestia’nın ölçeklenebilirlik odaklı yapısının arkasında Al-Bassam’ın akademik ve pratik deneyimi yatıyor.
Bu üç kurucu, güvenlikten veri ölçeklenebilirliğine, zincirler arası uyumluluğa kadar Celestia’nın tüm yapı taşlarını şekillendirdi. Farklı alanlardaki bilgi ve tecrübeleri, Celestia'nın bugün sektörde bu kadar sağlam bir yere sahip olmasında önemli rol oynadı.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Celestia hakkında en çok merak edilen soruları ve kısa cevaplarını burada bulabilirsiniz:
- Celestia nedir, nasıl çalışır?: Celestia ana ağı 31 Ekim 2023’te başlatıldı ve TIA token aynı gün piyasaya sürüldü. Proje temelleri 2019'da atıldı, 2022'de testnet aşamaları tamamlandı. 2024 itibarıyla ekosistem hızla büyüyerek olgunlaştı.
- TIA token ne işe yarar?: TIA, Celestia ağında veri gönderim ücreti ödemek ve staking yapmak için kullanılır. Ayrıca TIA coin ne işe yarar sorusuna yönetişim oylamalarına katılarak kullanıcıların ağ üzerinde söz sahibi olmasını sağlaması da bir örnek.
- Celestia modüler mimarisi ne anlama gelir?: Modüler blockchain, temel görevlerin farklı katmanlara ayrılmasıdır. Celestia, veri ve uzlaşma katmanını yürütmeden ayırdığı için “modüler” mimarili bir ağ olarak anılır.
- Celestia’yı kim kurdu?: Kurucu ekip Mustafa Al-Bassam, Ismail Khoffi ve John Adler’den oluşuyor. Üçü de blockchain teknolojilerinde deneyimli; Celestia’nın modüler mimarisini birlikte geliştirdiler.
- Celestia hangi ağlar ile entegre çalışır?: Celestia, özellikle Cosmos tabanlı projeler ve Ethereum ekosistemiyle entegre çalışıyor. IBC protokolü sayesinde Cosmos zincirleriyle doğrudan iletişim kurabiliyor, ayrıca Ethereum uyumlu rollup'lar da veri katmanı olarak Celestia'yı kullanabiliyor.
- TIA nasıl alınır, nerede saklanır?: TIA token, Binance, KuCoin ve Bybit gibi büyük borsalardan satın alınabilir. Saklamak için Keplr, Leap veya Ledger gibi Celestia uyumlu cüzdanlar tercih edilebilir.
Celestia ve modüler blokzincir teknolojileri hakkında en güncel bilgiler için JR Kripto Rehber serimizi takip edin!
