Bitcoin (BTC) Nedir?

İlk kripto para birimi olan Bitcoin, ismini günümüzde neredeyse herkese duyurdu. Bitcoin, Blockchain (blokzinciri) teknolojisinin bir ürünü olmasının yanında dolar ya da euro gibi bir değişim, saklama ve ölçü aracı olma özelliği de taşıyor. Fakat bir farkla! Onun arkasında ne FED ne de ECB bulunuyor. Zaten onun birincil ayırt edici özelliği de arkasında herhangi bir merkezi otoritenin bulunmayışı.

 Peki, herkesin az çok bilgisi olan dijital para birimi Bitcoin ne zaman çıktı, çıkış tarihinden bugüne kadar nasıl evreler geçirdi ve gerçekte Bitcoin ne işe yarar? Blog yazımızda detaylıca inceleyeceğiz.

Bitcoin’in Tanımı ve Ortaya Çıkışı 

Bitcoin ne demek? Bitcoin terimi, bit (bir şeyin en küçük parçası, birimi) ve coin (madeni para) kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşur. Bitcoin, günümüz parasal sistemine alternatif oluşturabilecek ve herkesin girişine izin veren açık kaynaklı bir ekosistem ile çalışan dijital para birimidir.

Btc nedir? Kripto para (sanal para), dijital paranın bir çeşidini oluşturuyor. Bir diğer ifadeyle dijital para, kripto parayı kapsıyor. Dijital parada hesap birimleri Euro, Dolar, TL gibi geleneksel ve yasal tedavülü olan para birimleriyken sanal para birimleri Linden Doları veya Bitcoin gibi sonradan icat edilen, yasal tedavülü bulunmayan para birimleridir.

Bitcoin işlemlerinin kayıtları ise küresel hesap defteri olarak özetleyebileceğimiz blokzincir veritabanlarında tutuluyor. Blockchain yapısını taraflararası hızlı, düşük maliyetli ve güvenli bir para transferi sağlayan elektronik ortamlar şeklinde tanımlayabiliriz. Bu teknoloji eşten eşe sistem (P2P) üzerine kuruludur.

Peer-to-peer (eşten eşe) çalışan elektronik nakit sistemleri, çevrimiçi ortamda yaptığınız ödemeleri herhangi bir ara kurum (banka vs.) onayına gerek olmaksızın karşı tarafa kolayca gönderebilmenizi sağlıyor.

2008 Whitepaper'ı ve Satoshi Nakamoto

Bitcoin kaç yılında çıktı? Bitcoin tarihi yaklaşık 20 yıl öncesine dayanıyor. Bitcoin, Satoshi Nakamoto adını ya da mahlasını kullanan ve gerçek kişi olup olmadığı bilinmeyen biri veya bir grup tarafından 2008 yılında üretildi.

Dünyadaki diğer devrim yaratan teknoloji üreticileri gibi Satoshi Nakamoto da Bitcoin’i piyasaya sürmeden önce dijital ortamda bir makale yayınladı. 2008 tarihli Whitepaper (Teknik Doküman) diğer adıyla Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System (Eşten-eşe Elektronik Nakit Ödeme Sistemi), bir kripto varlığın veya blok zinciri projesinin temelini, teknik yapısını ve hedeflerini detaylı bir şekilde açıklıyor.

Bugün hala Satoshi Nakamoto’nun kim (ya da kimler) olduğu bilinmiyor, hatta kendisinin yaşayıp yaşamadığı da tartışma konusudur.

Genesis Block ve ilk transfer (2009)

Bitcoin dijital para biriminin dayandığı blok zinciri teknolojisi, işlem verilerini şeffaf ve güvenli bir şekilde saklar. Veriler bloklar halinde zincirlenerek saklandığı için değiştirilmesi ya da silinmesi söz konusu olamaz.

Geleneksel sistemlerde işlemler güvenilir bir üçüncü taraf aracılığıyla doğrulanırken, blok zinciri (blockchain) sayesinde işlemler, merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymadan doğrudan taraflar arasında gerçekleşir.

Blok zinciri teknolojisinin temelini oluşturan Bitcoin Genesis Block (Başlangıç Bloku) bir blok zinciri ağındaki ilk bloktur. Adından da anlayabileceğimiz gibi ağın başlangıcını simgeler ve bütün zincir sisteminin omurgasını oluşturur. Satoshi Nakamato Bitcoin Genesis Blok’ta üretilebilecek en fazla Bitcoin sayısını 21 milyonla sınırlandırmıştır.

3 Ocak 2009 tarihinde ilk Bitcoin bloğu oluşturuldu. Ardından ilk Bitcoin transferi, Satoshi Nakamato ve sistemi geliştirmesi için ona yardım sağlayan kriptograf Hal Finney arasında 12 Ocak 2009 ‘da gerçekleşti.

Ortaya çıkış gerekçesi: finansal sistem eleştirisi

Bugün internette bir alışveriş yaptığınızda, ödemeniz önce bir banka ya da kredi kartı şirketine gidiyor. Ardından bu aracı kurumlar işlem ve komisyon ücretlerini kesiyor ve işleminiz banka tarafından onaylandıktan sonra ödediğiniz ücret satıcıya ulaşıyor.

Yaptığınız ödemelerin muhasebe defteri yalnızca bankanız tarafından tutuluyor. Önceden imzaladığınız sözleşmeler dolayısıyla bu süreçte bankanıza 100% güvenmek zorunda kalıyorsunuz.

2008 yılında Satoshi Nakamoto, bankalara ya da herhangi bir aracı kişiye ihtiyaç olmadan, kişiden kişiye direkt olarak yollanabilen, güvenli, hızlı ve düşük komisyonlu dijital para fikrini ortaya attı. Bu fikir şu anki internet ödemelerinin bütün problemlerini çözüyordu.

ABD’de Mortgage Sistemi’nden kaynaklı olarak başlayan ve 2008/2009 döneminde AB ekonomilerine de sıçrayarak küresel hale gelen finansal kriz nedeniyle başta ABD doları olmak üzere, dünya çapında pek çok ülkenin ulusal para birimleri çok fazla değer kaybetti. Bu durum da insanların söz konusu para birimlerinin değer kaybetmeyeceği yönde olan yaygın inancını derinden sarstı.

Satoshi Nakamoto’nun 2008’de yayınladığı bir makaleyi referans alan ve 2009’da çalışmaya başlayan merkeziyetsiz dijital para birimi Bitcoin, yeni bir parasal değer ölçü birimi arayan yatırımcıların dikkatini çekerek kısa sürede popüler oldu.

Bitcoin’in Tarihçesi: Önemli Dönüm Noktaları

2008 küresel finansal krizi sebebiyle geleneksel bankacılık sistemine duyulan güvenin azalmıştı. Bu dönemde Satoshi Nakamoto isimli bir kişi ya da grup oldukça cesur bir adım attı.

Nakamoto, 31 Ekim 2008’de Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System (Bitcoin: Eşten-Eşe Elektronik Ödeme Sistemi) başlıklı makaleyi yayınladı. Bu makalede Nakamoto geleneksel yapının aksine merkeziyetsiz bir finans sisteminin temelini atıyordu.

3 Ocak 2009, finans dünyasında yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Satoshi Nakamoto Bitcoin’in ilk bloğunu, yani Bitcoin Genesis Block oluşturdu. Bu yeniliği aynı zamanda Bitcoin çıkış tarihi olarak da kabul edebiliriz.

Genesis Block Nedir? Genesis Block, Bitcoin ağı üzerindeki ilk bloktur ve “Blok 0” olarak da bilinir. Türkçe’ye Başlangıç Blok şeklinde çevirebiliriz. İsminden de anlaşıldığı gibi ağın başlangıcını ifade ediyor.

Bitcoin blockchain teknolojisi, merkezi bir otoriteye bağlı olmadan işlemleri doğrulayan, şeffaf ve güvenli bir kayıt defteri olarak çalışıyor.

Her blok, belirli bir zaman diliminde yapılan işlemleri içeriyor. Ardından şifrelenmiş bir hash (şifreleme algoritması) ile zincire ekleniyor. Bitcoin Genesis Block, bu sistemin ilk halkasıdır ve sonrasında gelen tüm bloklar ona eklenir.

Bitcoin’in mirası Genesis Block’un oluşturulmasıyla Bitcoin ağı resmen hayata geçti ve ilk olarak 50 Bitcoin üretildi. Fakat bu Bitcoinlerle bir harcama yapılmadı. Bugün hala Nakamoto’ya ait olduğu düşünülen cüzdanda sembolik olarak duruyor.

2010: İlk ticari işlem (Pizza Günü)

Bitcoin’in ödeme yöntemi olarak kabul edilmesi konusunda günümüzde hala tartışmalar sürerken, bu anlamda ilk alışveriş 22 Mayıs 2010 tarihinde 10.000 BTC’ye iki pizza alınmasıyla gerçekleşti.

Bitcoin ödemesiyle ilk alışveriş yazılım geliştirici Laszlo Hanyecz ile Satoshi Nakamoto arasında bitcointalk.org formunda yapıldı. Bu tarih dünyada Bitcoin Pizza Günü olarak kutlanıyor.

2012 / 2016 / 2020: Halving olayları

Madenciler, Bitcoin ağının merkeziyetsiz ve güvenli kalmasını sağladıkları için sistemde kritik bir rol oynar. Geleneksel finans sistemlerinde işlemleri bankalar doğrularken, Bitcoin’de bu görevi madenciler üstlenir. Madenciler, güçlü bilgisayarlar kullanarak karmaşık matematiksel problemleri çözer ve yeni Bitcoin bloklarını oluşturur. Başarılı bir şekilde blok ekleyen madenciler, ödül olarak Bitcoin kazanır.

İlk başta madencilere her blok için 50 Bitcoin ödül verilirken, 2012, 2016 ve 2020’de gerçekleşen Halving olayları sonrasında bu ödül sırasıyla 25, 12,5 ve 6,25 Bitcoin’e düşmüştür. 2024’te ise 3,125 Bitcoin’e düştü. Arz-talep dengesini Bitcoin lehine sağlayan ve değiştirilemez bir kod sayesinde gerçekleşen Halving olayı, kısaca blok başına düşen ödülün belirli aralıklarla yarıya düşürülmesidir.

2021: El Salvador’un yasal kabulü

El Salvador 7 Eylül 2021’de Bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul etti. Bu durum, BTC’nin ülkede ürün ve hizmet alım satımında yasal para birimi olarak kabul edilmesinin yolunu da açtı.

El Salvador’un Devlet Başkanı Nayib Bukele, Bitcoin’in yurt dışında yaşayan Salvadorluların vatanlarına kolayca para göndermelerini sağlamadaki potansiyelini görmüştü.

El Salvador, IMF ile yaptığı 1,3 milyar dolarlık kredi anlaşması nedeniyle Bitcoin yasasını esnetti. IMF, Bitcoin’in resmi para birimi olarak kullanımının ekonomik riskler taşıdığını belirterek, kredi için bu düzenlemenin gevşetilmesini şart koştu. Ayrıca, Bitcoin’in dalgalı değeri, düşük kullanım oranı ve yabancı yatırımcıların endişeleri de bu kararın alınmasında etkili oldu. Bu yüzden, 1 Nisan 2025’ten itibaren işletmelerin Bitcoin’i kabul etme zorunluluğu kaldırıldı, ancak Bitcoin hâlâ ülkede isteğe bağlı olarak kullanılabiliyor.

Tüm zamanların fiyat zirvesi (124.000$)

Bitcoin’in en yüksek fiyat seviyesi, 14 Ağustos 2025’te kaydedildi. O gün Bitcoin, 124.457 dolar ile tüm zamanların zirvesine çıktı. Bu fiyat, 2021 yılındaki 69.000 dolarlık rekorun çok üzerine çıktı. Güncel döviz kuru dikkate alındığında, bu rakam yaklaşık 5 milyon 162 bin TL’ye denk geliyor.

Bitcoin Neden Değerlidir?

Amerikalı bir kripto para girişimcisi ve kripto para borsası ShapeShift'in kurucusu Erik Voorhees'a göre Bitcoin'in değeri kullanışlı ve az bulunur olmasından kaynaklanır.

Geleneksel finansal sistemlerde, kullanıcılar bir aracıya güvenmek zorundadır. Fakat Bitcoin sisteminde işlemler doğrudan kullanıcılar arasında gerçekleşir. Dolayısıyla sansüre karşı dirençlidir ve kimse tarafından durdurulamaz.

Bu merkeziyetsiz yapı, aracı maliyetlerini azaltır. İşlemleri hızlandırarak bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan kişilere de finansal özgürlük sunar.

 Bitcoin’in sınırlı arzı, enflasyon karşısında değerini korumasını sağlar. Ayrıca kullanıcılara finansal bağımsızlık sunarak paralarını nasıl yöneteceklerine tamamen kendilerinin karar vermesinin önünü açar. İşte Bitcoin’in bazı önemli özellikleri:

Merkeziyetsizlik ilkesi

Bitcoin, merkezi otoritelerden bağımsız, eşten eşe doğrudan gerçekleşen bir ödeme sistemi sunan bir kripto para birimidir.

Bitcoin’in merkezi otoriteden bağımsız olması, güven, finansal erişim, düşük maliyet, şeffaflık ve güvenlik gibi pek çok avantaj sağlar.

İşlemlerin doğrulanmasını merkezi sistem yerine dünyanın her tarafından nodelar (düğümler) yapar.


İlk ve en yaygın kullanılan kripto para

Modern kripto paralar, blockchain teknolojisine bağlı merkezi olmayan sistemlerdir. Kripto evreninde blokchain, dünyanın her yerinden binlerce insanın bilgisayarında tutulan ve güncellenen şifreli işlemlerin halka açık bir defteri olarak hizmet eder. İşlemler anonim olsa da herkese açıktır.

Bitcoin dünyanın ilk dijital parası ve blokchain teknolojisini ilk defa kullanan bir uygulama olmasa da tüm bu unsurları tek bir sistemde toplayan ilk kripto paradır. Dolayısıyla günümüzde en çok işlem gören ve en yaygın kullanılan kripto para birimi olmaya devam ediyor.

Güvenli, şeffaf ve sansüre dayanıklı yapısı

Herhangi bir hükümet ya da bankanın kontrolü altında olmayan Bitcoin ile ilgili tüm işlemler, kullanıcılar tarafından yönetilen bir ağ (blockchain) üzerinde gerçekleşir. Blokzinciri ağı tüm işlemlerin şeffaf bir şekilde kaydedildiği bir veri defteri olarak çalışır ve oldukça güvenlidir.

Doğrudan kullanıcılar arasında gerçekleşen işlemler sansüre karşı dirençlidir. Bitcoin’in tüm işlemleri blok zincirine işlendiği için herkes tarafından doğrulanabilen şeffaf bir yapıdadır. Bu da dolandırıcılık riskini çok azaltır.

Bitcoin’in Kurucusu Kimdir?

Kripto para geçmişi açısından oldukça önemli olan Satoshi Nakamoto, Bitcoin'in yaratıcısı olarak bilinen kişinin ya da grubun ismi ya da mahlasıdır.

Bitcoin ne zaman kuruldu? Nakamoto, Aralık 2010'a kadar Bitcoin'in geliştirilmesinde aktif bir rol oynadı. Kendisi aynı zamanda blockchain veri tabanını da hayata geçiren kişidir.

Satoshi Nakamoto günümüzde hala anonim kişiliğini koruyor. Fakat genel iddialar Nakamoto’nun 5 Nisan 1975 doğumlu, Japon asıllı, Amerika ya da Japonya'da yaşayan, kriptografi (şifreleme) uzmanı ve bilgisayar bilimci bir erkek olduğu yönünde.

Bitcoin'in kurucusu Satoshi Nakamoto olduğu düşünülen adaylardan bazıları ise şunlardır: Nick Szabo, Dorian Nakamoto, Vincent van Volkmer, Hal Finney, Craig Steven Wright, Paul Le Roux, Cyrano Jones, Ross Ulbricht, Gavin Andresen, Elon Musk.

Nakamoto'nun yaklaşık 1 milyon adet Bitcoin'i olduğu düşünülüyor. 1 milyon Bitcoin adedinin parasal karşılığı ise tüm zamanların en yüksek seviyesini gördüğü 14 Mart 2024 fiyatını baz alırsak yaklaşık 73,780 milyar dolar.

Anonimlik ve merkeziyetsizliğe katkısı

Satoshi Nakamoto, kimliğini hep gizli tutmasının yanında, 2011’de Bitcoin topluluğuna projeyi devredip ortadan kaybolmuştur. Satoshi'nin anonimliği, Bitcoin'in merkeziyetsiz doğasını pekiştirmiş ve topluluğun projeye sahip çıkmasına olanak tanımıştır. ​

Nakamoto’nun kimliğinin anonim kalması, Bitcoin topluluğunun bir lidere bağlı kalmayıp teknolojiye odaklanmasını sağladı. Dolayısıyla proje, merkeziyetsizliğin ön planda olduğu bir yapıya evrildi.


Kripto kültüründe Satoshi’nin yeri

Kripto para tarihçesi için efsanevi bir figür haline gelen Satoshi Nakamoto, Bitcoin'in temel değerlerinin sembolüdür.

Çalışmasına 2007 yılında sistemin kodlarını yazarak başlayan Nakamoto, ilk blok zinciri veritabanını tasarladı. Nakamoto, 2010'un ortalarına kadar diğer yazılımcılarla Bitcoin yazılımını geliştirmeye devam etti.

Nakamoto’nun önerdiği sistem, günümüzde kripto paraların temel yapı taşını oluşturdu ve Bitcoin’i dijital altın statüsüne taşıdı. Bugün Bitcoin’in piyasa değeri milyarlarca dolara eşit. Ethereum, Ripple gibi pek çok kripto para birimi, Nakamoto’nun geliştirdiği bu devrim niteliğindeki fikirlerden esinlenerek ortaya çıktı.

Bu bağlamda Nakamoto’nun geliştirdiği fikirler ve sistemler, yalnızca finansal kurumların değil, aynı zamanda güven, gizlilik ve merkeziyetsiz finans kavramlarının da yeniden tanımlanmasına yol açtı.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

• Bitcoin ne zaman ve neden ortaya çıktı?: Bitcoin’in kripto para geçmişi 2008'e dayanır. Kâğıt paralar karşılıksız basıldıkça enflasyon yükselir ve alım gücümüz düşer. Bitcoin çıkış nedeni aslında azınlığın çoğunluğu kandırıp köleleştirmesine karşı bir hamle. Şu an market alışverişlerinizde kredi kartınızı geçirirken market bankaya soruyor bu kişinin yeteri kadar parası var mı diye. Banka kayıtlarına bakıyor, eğer yeterince paranız varsa alışverişi onaylıyor, harcama miktarını da kart limitinizden düşüyor. Bu hizmet için de komisyon oluyor.
• Bu kayıtları herkes aynı anda tutarsa bankaya ihtiyaç kalmıyor. Bitcoin'de de olay bu. Herkes dediğimiz birbirleriyle bağlantılı bir bilgisayar ağı.

• Bitcoin’i kim kurdu?: Bitcoin, Satoshi Nakamoto adını veya mahlasını kullanan ve gerçek kimliği bilinmeyen bir kişi veya grup tarafından kurulmuştur.
• 
Bitcoin nasıl çalışır, kimin kontrolünde?: Bitcoin, internet aracılığıyla doğrudan karşı tarafa gönderebileceğiniz bir dijital paradır. Fakat para karşı tarafa ulaşırken hiçbir kurumdan ya da bankadan geçmez. Dolayısıyla işlem ücreti çok daha düşüktür, her ülkede kullanılabilir, hesabınız dondurulamaz ve hiçbir önkoşul ya da keyfi limit yoktur. Bazı yerlerde dolar, Euro ve diğer para birimleri karşılığında Bitcoin alıp satabilirsiniz.   Bitcoinleriniz bilgisayarınızda veya mobil cihazınızdaki dijital cüzdanda bulunur. Karşı tarafa e-posta yollar gibi Bitcoin gönderebilirsiniz ve Bitcoin ile dileğiniz herhangi bir şey satın alabilirsiniz. Ödemeler doğrulandıktan sonra herkese açık bir deftere kaydedilir. Bitcoin ağı merkezi değildir ve herhangi bir kişi, kurum veya hükümetin kontrolünde değildir. Ağın güvenliği ve işleyişi, dünya çapındaki kullanıcılar ve madenciler tarafından sağlanır.
• Bitcoin ilk çıktığında ne kadardı?: Bitcoin ilk çıkış fiyatı ne kadardı? Bitcoin’in ilk bloğu oluşturulduğunda değeri 0 dolardı. Bitcoin'in ilk gerçek değeri, 2010 yılında bir kullanıcının 10.000 BTC karşılığında iki pizza satın almasıyla belirlendi. Bu işlem sırasında 1 BTC'nin değeri yaklaşık 0,004 dolar olarak hesaplanıyordu. 2011 yılında fiyat önemli ölçüde dalgalandı. Yılın başında 1 doların üzerine çıktı, ortasında 0,30 dolara düştü ve yıl sonunda zirve yaparak 31 dolar oldu.
• Bitcoin ne işe yarar, neden değerli?: Bitcoin'in değeri öncelikle, hiçbir kurumun kontrol edemediği ilk kripto para olmasından geliyor. Kullanıcıların merkezi aracılar olmadan doğrudan dijital para transferi yapmasına olanak sağlıyor. Bitcoin ortaya çıkardığı yeni merkeziyetsiz finans sistemi ile varlıkların değerini korurken aynı zamanda kullanıcılara finansal özgürlük de vaat ediyor. Son olarak Bitcoin’in sınırlı arzı, merkeziyetsizliği, yapılan işlemlerin herkese açık ancak kullanıcı kimliğinin daima anonim olması, sürekliliği ve tüm işlemlerin kişiler arasında aracısız olarak gerçekleşir.
• Bitcoin sınırlı mı, sonsuz mu üretilebilir?: Bitcoin'in toplam arzı 21 milyon ile sınırlandırılmıştır. Bu sınırlama, Bitcoin'in değerini korumasına ve enflasyona karşı dayanıklı olmasına katkı sağlar.

Bitcoin’in ortaya çıkışı ve geleceği hakkında daha fazla içerik için JR Kripto Rehber serisini takip edin.